150 jaar geleden kwam eerste migrantenschip aan in Suriname: 'Excuus op zijn plaats'
In Suriname wordt vandaag op 5 juni herdacht en gevierd dat precies 150 jaar geleden de Lalla Rookh, het eerste schip met contractarbeiders uit India, in Suriname aankwam. Tussen 1873 en 1916 kwamen naar schatting 34.000 Indiase contractarbeiders naar Suriname.
Hun komst hield verband met de afschaffing van de slavernij op de Caribische eilanden. Dat gebeurde in de Britse koloniën eerder dan in de Nederlandse, namelijk al in 1834. De Britten begonnen op de plantages in de Cariben met het inzetten van contractarbeiders uit hun andere kolonie India, omdat de Caribische economie instortte na afschaffing van de slavernij.
Volgens de Surinaamse historicus Maurits Hassankhan werd het systeem van contractarbeid geïnitieerd om de plantage-economie te 'redden' en besloot de Nederlandse regering om met Groot-Brittannië om de tafel te gaan zitten zodat er mensen uit Brits-Indië gehaald konden worden.
De Britten wilden dat de contractarbeiders onder toezicht zouden komen van de regering, terwijl in Nederland bepaald was dat contractarbeid, net als slavernij, een particuliere zaak zou zijn. De regering wilde juist zo min mogelijk bemoeienis.
Vandaag werden kransen gelegd bij het Nationaal Hindostaans Immigratiemonument in Den Haag:
Volgens Hassankhan duurden de onderhandelingen over de contractarbeid in Suriname daarom zolang. Er was niet alleen sprake van een contract, er waren allerlei andere dwingende voorwaarden. Zo konden mensen in de gevangenis belanden of een boete krijgen als ze het werk in de ogen van de koloniale machthebbers niet naar behoren uitvoerden. Er zijn ook voorbeelden van lijfstraffen. Er waren opstanden op de plantages tegen de slechte omstandigheden.
"In India was er sprake van overbevolking en grote armoede. Heel veel mensen leefden op de rand van armoede", vertelt Hassankhan vanuit het Nationaal Archief in Suriname, waar documenten vol met informatie liggen over duizenden contractarbeiders. Het zijn lijsten met namen van de mensen en hun herkomst, verder werd nauwkeurig opgetekend uit welk district ze kwamen.
Hasankhan interviewde dertig jaar geleden contractarbeiders. "De mensen kwamen uit het noorden van India, dat heette toen Hindostan. Vandaar de naam Hindostanen", zegt Hassankhan. Hoewel mensen vrijwillig naar Suriname kwamen werden ze onder valse voorwendselen gelokt. Er werd hun land beloofd, en koeien.
Voor deze mensen, die zelf niets bezaten, was land veel waard. In India werkten ze, aldus Hassankhan, voor rijke grootgrondbezitters. Het vooruitzicht van een eigen stukje grond betekende veel. "Ze kregen na hun contractperiode inderdaad een stukje grond, maar het werd veel mooier voorgespiegeld dan de werkelijkheid. Ze kregen geen koeien, of vee."
De 91-jarige Parmessar Sewradj luisterde als kind al naar de bijzondere verhalen van zijn ouders. Zij kwamen als arme contractarbeiders vanuit India naar Suriname. Met de belofte van een eigen stukje grond hoopten ze daar op een beter bestaan:
Hoewel ze in Suriname meer betaald kregen dan in India was het systeem waarin ze werkten in sommige opzichten vergelijkbaar met slavernij: ze kwamen terecht in de oude slavenbarakken en als ze hun werk niet goed deden werden ze gestraft.
In het archief zijn ook de zogeheten 'Calcuttabrieven' te vinden. Dat zijn brieven die de mensen aan hun achtergebleven familieleden in India schreven en die zijn gebundeld in boekwerken. Uit onderzoek van Hassankhan naar de leefomstandigheden van de contractarbeiders blijkt dat ze door de Nederlandse kolonisten veel slechter betaald werden dan beloofd was en in de contracten stond.
Hassankhan: "Dit vond plaats onder de Nederlandse Staat en ik denk dat net als in het kader van het slavernijverleden het geval is, er een soort van verontschuldiging op zijn plaats is en dat er gezegd wordt: sorry, we hebben ook jullie onrecht aangedaan. Het gaat om die erkenning."
Hassankhan is zelf ook een nazaat van contractarbeiders uit India. Hij zocht zijn roots uit en het lukte hem om in contact te komen met familieleden in India. "Ik kon veel van mijn grootvader terugvinden, omdat in de documenten vrij nauwkeurig is bijgehouden waar hij vandaan kwam. Zo is zelfs de buurt genoemd waar hij in het Indiase dorp woonde. Toen mijn opa naar Suriname ging heeft hij zijn vrouw in India achtergelaten en hun baby van anderhalf. Hij had ruzie gekregen en is vertrokken naar Suriname."
Tijdens zijn zoektocht ontdekte Hassankhan dat de door zijn opa achtergelaten baby inmiddels kinderen en kleinkinderen had en die heeft hij ontmoet. "We hebben vrij intensief contact, ik was er nog in november. Ik ben er dan als de wetenschapper Hassankhan, maar ik ben zelf ook een nakomeling en dat geeft zo'n bezoek een extra dimensie. De reacties zijn positief. Maar er waren eerst ook familieleden die dachten: wat komt hij honderden jaren later doen en wil hij hier iets opeisen? Maar nu hebben we een goede band."
