Het is Upstairs, Downstairs op de Dag van het Kasteel

Het is druk in de ruim honderd kastelen en buitenplaatsen die vandaag meedoen aan de Dag van het Kasteel. De organisatie gaat ervan uit dat er tienduizenden mensen op bezoek zijn bij kastelen, buitenplaatsen en heerlijkheden.

Alleen al in Kasteel Dussen in Brabant zijn vandaag duizenden bezoekers geweest, vertelt Peter van der Jagt van de stichting vrienden van Kasteel Dussen. "Hele families zien we langskomen", zegt hij. Een deel komt voor de stripboekenbeurs in het kasteel, een deel voor de workshop Romeins Vechten. "Leuk voor de kinderen, maar ook voor hun ouders", aldus Van der Jagt. "Die herkennen zich bij die workshop in de figuren van Asterix en Obelix."

In Kasteel Dussen is ook een speciale kamer waar kleding te zien is die het personeel vroeger droeg. Want het thema vandaag is upstairs, downstairs, vrij naar de Britse tv-serie uit het begin van de jaren zeventig.

Mooi weer, het kan niet beter

"Het thema slaat aan", zegt Nathalie van Verschuer, bewoonster van Heerlijkheid Mariënwaerdt in Beesd en voorzitter van de Dag van het Kasteel. "Alleen hier leiden we vandaag al 250 mensen rond door de tuin en het kasteel. En als ik dan zo de berichten van de kastelen elders zie, is het ook daar de hele dag al heel druk. Het is mooi weer, het kan niet beter."

Zoals elk jaar met de Dag van het Kasteel komen mensen zich vergapen aan de pracht en praal, meldt Omroep Brabant. Maar het thema upstairs, downstairs lijkt extra bezoekers te trekken omdat nu te zien is dat Nederlandse kastelen hun personeel soms net zo (slecht) behandelden als de aristocratische familie Bellamy zijn bedienden in de tv-serie. Ook hier moest het personeel vaak maar zien te overleven in uitermate spartaans ingerichte kamertjes.

Zo bracht Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten z'n kameniersters, gouvernantes en het andere personeel ooit onder in de nok van het gebouw, tussen de raderen van een gigantisch uurwerk op de klokkenzolder. In de houten muren achter het uurwerk staan nog inscripties van personeelsleden uit de negentiende eeuw.

De dienstbodeverdieping van Kasteel Keukenhof in Lisse bevond zich ook in de nok van het gebouw. Op de zolder staan tot op de dag van vandaag een heel eenvoudig bed, een sombere ladekast en een koffer. Aan het plafond hangt een peertje.

Personeelstrappen

Van Verschuer ontdekte onlangs pas hoe het personeel in haar kasteel vroeger leefde. "Toevallig waren we hier een badkamer op de bovenverdieping aan het verbouwen, toen bleek dat daar ooit de personeelsvertrekken waren", vertelt ze. "Maar wat mij vooral opvalt, is hoeveel personeel er vroeger was. Nu hebben we één tuinman, toen waren het er wel vier of vijf. En dat gold voor al het personeel."

"Wat we nu ook weten is dat er vroeger speciale personeelstrappen waren. Dan hoefden de kameniersters niet door het kasteel zelf, maar konden ze achterlangs om de kasteelvrouw te helpen met aankleden", aldus Van Verschuer. Een van de personeelstrappen is allang verdwenen, de ander is er nog.

"We weten ook dat er destijds een tweede verblijf voor tuinmannen in de tuin stond. Dat is ook weg, maar één verblijf is er nog. Daar wonen alleen geen tuinmannen meer", zegt ze. "Nu wonen daar de personeelsleden van het pannenkoekenrestaurant dat hier ook is."