Debat over schrappen abortus uit strafrecht: 'Meer dan formaliteit'

• Maartje Geels

  redacteur Online

Zo'n 90.000 handtekeningen werden er verzameld om het onderwerp op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen: de passage over abortus in het wetboek van strafrecht. Vanmiddag debatteert dat erover. En dat is volgens Mardjan Seighali, voorzitter van het Humanistisch Verbond, allerminst een discussie op papier.

Afgelopen november lanceerde het Humanistisch Verbond samen met omroep BNNVARA de handtekeningenactie waarmee het onderwerp op de agenda van het parlement kwam.

"Zolang abortus in het strafrecht voorkomt, is dit wat ons betreft niet goed geregeld in Nederland", zegt Seighali over het initiatief. Hoewel het abortusrecht sinds de jaren 80 in de wet is verankerd, is er in het wetboek van strafrecht nog altijd een passage over opgenomen. Onterecht, vindt ze. "Abortus is wat ons betreft geen misdaad en hoort niet in het strafrecht thuis".

Seighali verwijst specifiek naar artikel 296, dat gaat over het afbreken van een zwangerschap. Wie een abortus uitvoert, is in principe strafbaar, tenzij dit wordt gedaan door een arts verbonden aan een gecertificeerde kliniek of bevoegd ziekenhuis. Het Humanistisch Verbond wil van het wetsartikel af. Ook een aantal linkse partijen is voor.

Principekwestie

Artikel 296 heeft de voorbije jaren niet tot strafzaken geleid. Maar volgens jurist Linde Bryk, verbonden aan vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann, betekent dat niet dat het wetsartikel aan de kant geschoven kan worden. "Het gaat verder dan een papieren formaliteit. Op meerdere fronten is het problematisch dat abortus in het wetboek van strafrecht staat", vindt ze.

Het strafrecht, benadrukt Bryk, is niet het recht waaronder je het recht op abortus moet regelen. Het bepaalt wanneer de Staat burgers mag straffen. Bryk: "Abortus is juist een persoonlijke keuze, het is onderdeel van het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw. Abortus is zorg. Het moet net als andere vormen van zorg worden geregeld en niet via het wetboek van strafrecht."

Het opnemen van abortus in het strafrecht heeft een symbolische waarde, vindt de juriste. "Het heeft impact op hoe de samenleving naar abortus kijkt, namelijk als iets dat potentieel strafbaar is". Een principekwestie dus, zegt ook Mardjan Seighali.

Zij denkt dat het opnemen van abortus in het strafrecht bovendien taboevergrotend werkt. De discussie, zo redeneert Seighali, gaat daarmee niet enkel over een medische handeling, maar over een potentieel een strafbaar feit. Dat zou ook voor artsen die abortus uitvoeren een bezwaar zijn.

Seighali en Bryk wijzen ook nadrukkelijk naar de Verenigde Staten. Een jaar geleden zette het Hooggerechtshof daar een streep door eerdere uitspraken die het landelijke recht op abortus veiligstelden. Ook Hongarije scherpte vorig jaar de wetten aan.

Seighali: "We zien wereldwijd een groei van de conservatieve beweging. Dat waait ook over naar Nederland. We willen voor zijn dat het sentiment hier omslaat en er wel vervolgingen komen", benadrukt ze.

De discussie over abortus in het strafrecht is niet nieuw. Actiegroep Wij Vrouwen Eisen pleitte er in de jaren 70 en 80 al voor om het niet in het strafrecht op te nemen. Dat bleek tevergeefs. De 'abortuswet' (Wet afbreking zwangerschap) trad uiteindelijk in 1984 in werking, maar onder twee voorwaarden: de embryo mocht alleen worden weggehaald als de zwangerschap minder dan 24 weken oud was.

Ook mocht dit alleen door een arts met vergunning worden gedaan. Die voorwaarden werden destijds gesteld om vrouwen te beschermen tegen illegale abortuspraktijken, zo redeneerde de politiek.

'Niet te vergelijken met medische behandeling'

Met het burgerinitiatief wil het Humanistisch Verbond nu bereiken dat abortus puur als medische behandeling wordt beschouwd. Seighali: "Bij iedere medische ingreep weeg je voor- en nadelen af, dat gebeurt bij het afbreken van een zwangerschap ook". Ze vervolgt: "We pleiten niet voor meer abortussen, maar het moet wel uit het strafrecht worden gehaald".

Tegenstanders van het burgeriniatief zeggen op hun beurt dat juist abortus zich niet laat vergelijken met een andere medische behandeling. Zo schreef SGP-senator Diederik van Dijk eerder in een opiniestuk in Trouw: "Binnen de geneeskunde draait het voornamelijk om het beter maken van mensen of leed te verzachten".

Maar abortus gaat verder, vindt Van Dijk: "De aard van een levensbeëindigende behandeling valt buiten de sfeer van normaal medisch handelen". Zijn partij is tegen het schrappen uit het wetboek. Binnen de coalitie ligt het voor de ChristenUnie en CDA buitengewoon gevoelig. Een meerderheid lijkt daarmee voorlopig uit zicht.