Sudanezen: Vluchten kan niet, paspoort ligt in dichte Nederlandse ambassade

• Daan van den Enden

  redacteur Online

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Een aantal Sudanezen kan het land niet uit omdat hun paspoorten op de Nederlandse ambassade in Khartoem liggen. Die zijn daar achtergelaten voor visumaanvragen, maar het ambassadepersoneel is vertrokken. Het ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert een nieuw paspoort aan te vragen, maar de lokale overheidskantoren zijn ook dicht.

Het paspoort van Ali Elhaj (32) ligt op de Nederlandse ambassade, vertelt hij. De medewerker van het ministerie van Water en Irrigatie deed begin april een visumaanvraag voor Nederland om naar een driedaagse conferentie te gaan van de The Hague Academy of Local Governance.

Nadat de gevechten tussen het regeringsleger en de paramilitaire RSF-militie waren uitgebroken, vluchtte hij met zijn zus en vijf kinderen naar een plaats tweehonderd kilometer ten zuiden van Khartoem. Ze zijn bang dat ook daar gevechten zullen uitbreken.

'Ik vrees voor onze levens'

"Ik wil naar Egypte of Saudi-Arabië maar ik kan dat niet zonder mijn paspoort. Ook kan ik geen ander paspoort aanvragen want ook hier zijn de Sudanese autoriteiten niet bereikbaar. Ik wil door met mijn leven en een postdoc gaan doen. Ik vrees voor mijn leven en dat van mijn zus en haar kinderen."

De Sudanezen die er wel in slagen Egypte te bereiken doen daar vaak dagen over, en de kosten zijn hoog:

Sarah Abdalla (35) is waterbouwkundige. Zij liet haar paspoort eind maart achter bij de Nederlandse ambassade voor een visumaanvraag om onderzoek te gaan doen bij het IHE Delft Institute for Water Education, een kennis- en opleidingscentrum van Unesco.

Via het nieuws en Facebook hoorde ze dat de ambassade gesloten was en het personeel was geëvacueerd. "Ik probeerde te bellen, maar kreeg geen gehoor. Ook belde ik het ministerie, maar ik werd lange tijd in de wacht gezet waardoor ik uiteindelijk heb opgehangen", vertelt Abdalla.

"Het meest frustrerende was een reactie van BZ op Facebook: dat kwam met het advies om een nieuw paspoort aan te vragen bij de lokale autoriteiten."

Een Facebook-screenshot dat Abdalla deelde:

Ondertussen wordt de situatie steeds nijpender, zegt Abdalla, die in haar huis in het noorden van Khartoem verblijft. Ze zit er met haar ouders en een neef en een nicht.

"Het is gevaarlijk hier. Er zijn twee soldaten bij ons in de buurt gedood. Veel huizen worden beroofd en het huis tegenover ons is ook aangevallen. We hebben bijna dertien dagen geen toegang tot drinkwater omdat het waterstation is aangevallen door de RSF. We gaan nu zelf water halen, met gevaar voor eigen leven."

Vier collega's van Abdalla zitten in dezelfde situatie als zij, zegt ze. "Maar ik ben ervan overtuigd dat nog veel meer Sudanezen met dezelfde problemen kampen. We verliezen de hoop en raken in paniek."

'Er was niets aan te doen'

De 20-jarige Nabta Seifelyazal, geneeskundestudent aan de Universiteit van Khartoum, leverde haar paspoort op 6 april in bij de Nederlandse ambassade. Ze vroeg een visum aan om deel te nemen aan een studentenuitwisselingsprogramma in augustus.

Sinds het uitbreken van de gevechten heeft ze vaak geprobeerd contact op te nemen met de ambassade, via de telefoon en e-mail. "Het enige antwoord dat ik kreeg was van het Twitteraccount van Buitenlandse Zaken. Ze zeiden dat er niets aan te doen was en adviseerden om bij de lokale autoriteiten een noodpaspoort aan te vragen. Dat kan helemaal niet, want alle paspoortgerelateerde documenten worden afgegeven vanuit Khartoem en alles is hier gesloten."

Een Twitter-screenshot dat Seifelyazal deelde:

Seifelyazal is met familie ingetrokken in het huis van een tante in een rustigere plek in Khartoem. Haar eigen huis was beschoten. "Maar ook waar we nu zitten is het niet veilig. Ook wordt het steeds moeilijker om aan eten en drinken te komen."

De geneeskundestudent zegt dat haar familieleden wel paspoorten hebben. "Mijn oude oom is ziek en moet dringend Khartoem uit. Maar mijn familie kan me niet alleen achterlaten omdat ik een jonge vrouw ben."

Seifelyazal is bang. "Elke dag horen we dat mensen die we kennen zijn gedood. Het is zo deprimerend. Elke dag die voorbijgaat zonder mijn paspoort, bedreigt het leven van mijn familie."

Ze vraagt zich af of de Nederlandse ambassade niet kan bemiddelen, zodat ze de grens met Egypte over kunnen zonder haar paspoort. "De reis is lang, duur en niet zonder gevaar. Dus we willen weten wat ons te wachten staat."

Vluchtelingenkamp

Dit geldt ook voor waterbouwtuigkundige Sarah Abdalla, die wel een identiteitsbewijs en een verlopen paspoort heeft. "Stel we gaan helemaal naar de grens en ik word afgewezen. Dan stel ik mijn familie helemaal voor een moeilijke keuze, gaan ze verder en laten ze me achter? En als ik wel door mag, dan denk ik dat ik in een vluchtelingenkamp terechtkom."

Wil Eikelboom, voorzitter van de Vereniging Asieladvocaten, zegt dat er juridisch gezien geen beletsel is om te bemiddelen met Egypte. "Je zou zelfs zeggen dat het een juridische plicht is om iets te doen voor die mensen. Want Nederland heeft hun paspoorten ingenomen en geeft ze niet terug."

"Een nieuw paspoort aanvragen kan momenteel niet, dat is niet echt een oplossing. Los van de vraag of het onder Soedanees recht überhaupt kan, een tweede paspoort krijgen."

'Individueel oplossing zoeken'

Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat de paspoorten nog op de ambassade liggen. "De gevechten begonnen zo plots, waardoor de ambassade per direct moest sluiten en de paspoorten niet konden worden meegenomen."

De woordvoerder zegt dat mensen die een visumaanvraag hadden lopen, nu kunnen mailen naar KHA@minbuza.nl. "Dan kijken we naar wat er individueel mogelijk is", aldus de woordvoerder.