Kabinet wil hoogste onderscheiding voor verzetsheld Jan Zwartendijk
Het kabinet wil de Nederlandse verzetsheld Jan Zwartendijk (1896-1976) postuum eren met de hoogste onderscheiding voor dappere daden verricht buiten een strijd, de gouden Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Het is in principe niet mogelijk om onderscheidingen toe te kennen aan verzetshelden uit de Tweede Wereldoorlog, omdat de toenmalige regering in 1951 heeft besloten om daarmee te stoppen.
Maar het kabinet wil nu kijken of er een uitzondering gemaakt kan worden. "Zwartendijk heeft duizenden Joden in de Tweede Wereldoorlog gered. Deze onderscheiding is ten volle verdiend", zegt minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken, die de uitzondering aan het regelen is. Op initiatief van D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma vroegen alle Kamerleden in februari aan het kabinet en de koning om dit bijzondere eerherstel voor de diplomaat Zwartendijk.
Visum
Als Nederlandse consul in Litouwen redde hij in de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden. Hij verstrekte ruim 2000 Joden een Nederlands reisdocument, waarmee ze via de Sovjet-Unie naar Japan gingen en vandaar naar de Nederlandse Antillen of Suriname konden reizen, toenmalige delen van het Nederlandse koninkrijk die niet bezet waren.
Zwartendijk, die in Litouwen werkte voor Philips, dacht jarenlang dat hij door zijn optreden slechts één persoon in de Tweede Wereldoorlog had gered. Maar het waren duizenden mensen, hoorden zijn nabestaanden op de dag van zijn begrafenis.
Ze kregen toen een brief waaruit bleek dat niet slechts één persoon, maar ruim 95 procent van de duizenden Joden die Zwartendijk had geholpen de oorlog had overleefd. Het was het resultaat van een onderzoek naar mogelijke overlevenden waartoe zijn kinderen in de jaren 60 opdracht hadden gegeven aan het Simon Wiesenthal Center en het Holocaust Research Center.
De diplomaat werd door het ministerie van Buitenlandse Zaken na de oorlog zelfs berispt door het "ten onrechte" verstrekken van reisdocumenten. Vijf jaar geleden is al excuus aangeboden aan de nabestaanden en is er een monument ter ere van hem onthuld in Litouwen.
D66-Kamerlid Sjoerdsma vond dat Zwartendijk meer verdiende dan deze erkenning. "Het was een bescheiden man en hij had zelf niet veel met publieke erkenning en koninklijke onderscheidingen", aldus Sjoerdsma in februari. "Maar het heeft hem altijd zeer gestoken dat hij hiervoor een reprimande heeft gekregen."
Minister Hoekstra staat helemaal achter de actie van het D66-Kamerlid, maar het kabinet kan niet zelf beslissen of de Erepenning wordt uitgereikt. Dat doet het Kapittel voor de Civiele Orden. "Ik heb goede hoop dat ze ons verzoek honoreren", zegt Hoekstra. Het uitreiken aan de nabestaanden zou dan nog dit jaar kunnen gebeuren.
De Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in het goud is voor het laatst in 1964 toegekend. De onderscheiding is in totaal slechts 99 keer uitgereikt.
