Kabinetscrisis bezworen, maar fundering vertoont flinke scheuren
Verwarring alom, één dag na de bijna-crisis in Den Haag. Want wat is er gebeurd? En is met dit staaltje politieke evenwichtskunst voorkomen dat het kabinet valt, of gebeurt dat later dit jaar alsnog?
Het begon gistermiddag. Na afloop van de ministerraad liep de spanning onder journalisten in Den Haag op. Normaal gesproken krijgen zij na afloop van de wekelijkse kabinetsvergadering een mailtje met het tijdstip waarop premier Rutte zijn persconferentie geeft, maar dat liet nu op zich wachten.
Premier Rutte (VVD) en de vicepremiers Kaag (D66), Hoekstra (CDA) en Schouten (ChristenUnie) zaten nog bij elkaar om verder te praten over de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen. De enorme winst van BBB in alle provincies en het verlies van hun eigen partijen konden niet zonder gevolgen blijven.
Het was de zoveelste keer deze week dat ze bij elkaar zaten. Er moest nu echt iets op papier komen. Want dinsdagmiddag is het debat over de verkiezingsuitslag en de Tweede Kamerleden willen vooraf weten waar het kabinet staat.
De wachtende verslaggevers begonnen te twitteren:
Ondertussen informeerden verschillende bronnen de NOS over het compromis dat binnen was gesloten. Dat leidde tot een online bericht rond tien voor acht, met de conclusie dat er tijd werd gekocht op het stikstofdossier om het CDA binnenboord te houden. In de kop stond het woord 'pauze'.
Tien minuten later, op een geïmproviseerde persconferentie, ontkende Rutte dat er sprake was van een crisis of een pauze. "We gaan juist versnellen", zei hij. Hij erkende wel dat er stevige gesprekken hadden plaatsgevonden.
Die hadden tot een ingewikkelde toverformule geleid, die erop neerkomt dat het kabinet het stikstofbeleid op een lager pitje zet, totdat duidelijk is welke afspraken de nieuw te vormen coalities in de provincies gaan maken.
Wachten én versnellen?
De aanwezige journalisten stelden het verhaal meteen ter discussie. Want hoe kan het kabinet aan de ene kant wachten op wat BBB in de provincies over stikstof gaat afspreken, en aan de andere kant zeggen dat de stikstofmaatregelen worden versneld? Dat kan toch niet allebei waar zijn?
Ook de reacties van 'buiten' logen er niet om. "Hallucinant", noemde GroenLinksleider Klaver de deal. En ook boeren, bouwers en natuurclubs reageerden vol onbegrip.
Politiek verslaggever Xander van der Wulp vatte het als volgt samen: "Rutte hult zich in vaagheden en tegenstrijdigheden, maar de kern is dat zijn kabinet tijd koopt. Voor de zomer lijken we een 'tussenformatie' te kunnen verwachten, want het CDA heeft aangegeven later te willen heronderhandelen over de stikstofdoelen."
Hard gespeeld
In het moeizaam bereikte coalitieakkoord uit 2021 staat dat de stikstofuitstoot in 2030 gehalveerd moet zijn. Het CDA heeft grote moeite met die deadline, omdat de traditionele achterban van boeren in de provincies zich erdoor onder druk gezet voelt en massaal is overgestapt naar BBB. Die concurrerende partij hamert erop dat de stikstofdeadline wettelijk gezien in 2035 ligt en dat de coalitie die zelf naar voren heeft gehaald.
Het CDA, dat bijna gehalveerd is bij de Provinciale Statenverkiezingen, en op dit moment het meeste te verliezen heeft bij een val van het kabinet en nieuwe verkiezingen, heeft het gisteravond kennelijk hard gespeeld.
In het Kamerdebat van dinsdag moet blijken of de coalitiepartijen hun verhaal overeind kunnen houden.
