James Webb-telescoop zoomt in: exoplaneet TRAPPIST-1b heeft toch geen atmosfeer
Een exoplaneet op 40 lichtjaar afstand waarvan gedacht werd dat die sterk op de aarde kon lijken, blijkt helemaal geen atmosfeer te hebben. Dat is de laatste kosmische onthulling van de James Webb ruimtetelescoop, die zijn spiegel richtte op de ster TRAPPIST-1.
Maar liefst zeven planeten werden zo'n zes jaar geleden ontdekt bij de ster die is vernoemd naar de TRAPPIST-telescoop, een project van Belgische origine. Mogelijk mét oceanen vol water, jubelden astronomen in februari 2017. Op een aantal zou, wie weet, daardoor wel eens leven kunnen zijn ontstaan.
Op de dichtstbijzijnde planeet 1b is dat niet zo waarschijnlijk, blijkt nu. De planeet heeft altijd dezelfde kant naar zijn zon gericht en op die kant is het zo'n 230 graden, en er is dus ook geen atmosfeer.
Dat was niet wat sommige astronomen hadden verwacht. Planeet TRAPPIST-1b staat wel veel dichter bij zijn ster dan de aarde, maar die ster is veel zwakker dan onze zon. Sommige sterrenkundigen verwachtten juist een hele dikke atmosfeer, zoals op Venus.
Astronoom Lucas Ellerbroek was indertijd heel enthousiast over de ontdekking van het TRAPPIST-planetenstelsel, bijna een minikopie van ons eigen zonnestelsel. Teleurgesteld door de laatste ontdekking van de James Webb is hij niet. "Het is niet superverrassend. De planeet is iets zwaarder dan de aarde, dus zou een atmosfeer vast moeten kunnen houden. Maar in ons zonnestelsel zie je ook grote verschillen, bijvoorbeeld tussen Venus en de aarde. En voor een planeet zo dicht bij zijn ster ben ik niet verbaasd als de straling van die ster de atmosfeer aan zou tasten. Dit soort kleine sterren zijn heel actief, met regelmatige uitbarstingen en uitslaande vlammen."
Hij benadrukt dat er nog zes exoplaneten rond de ster over zijn en dat TRAPPIST-1d, -1e, -1f en -1g grotere kanshebbers zijn in de zoektocht naar leefbare planeten. "Dus ik ben niet pessimistisch, het kan nog steeds."
De ontdekking is vooral een nieuwe triomf voor de James Webb en het MIRI, een deels in Nederland ontwikkeld instrument op de telescoop. Nog nooit lukte het om de thermische straling van een rotsachtige planeet zo klein als TRAPPIST-1b te bestuderen. Voorzover dat al gebeurde ging het om grote Jupiter-achtige exoplaneten. Ellerbroek: "Een van de beloften van de James Webb was dat die de atmosfeer van dit soort planeten zou kunnen onderzoeken. Die belofte is nu waargemaakt."
