Fins NAVO-lidmaatschap stap dichterbij, maar Zweden blijven in de wacht
De Turkse regering zet de deur open voor toetreding van Finland tot de NAVO, maar daarentegen blijft Turkije zich verzetten tegen Zweden. Het plan van Finland en Zweden om tegelijkertijd tot het militaire genootschap toe te treden, lijkt daarmee van de baan. De Finnen willen zo snel mogelijk toetreden en vinden dat Zweden het conflict met Turkije zelf maar moet oplossen.
Het is 17 mei 2022 als de Finse president Sauli Niinistö en de voormalige Zweedse premier Magdalena Andersson zij aan zij staan en bekendmaken dat ze samen NAVO-lid willen worden. Een historisch moment voor beide landen: voor Zweden betekent het een einde aan 200 jaar neutraliteit. Finland stelt op zijn beurt voor het eerst grote buur Rusland op de proef.
Het land deelt een 1300 kilometer lange grens met Rusland. Sinds de oorlog in Oekraïne versterken de Finnen hun leger en zijn er speciale trainingen, ook voor vrouwen:
Wat de Noorse NAVO-baas Jens Stoltenberg betreft krijgen de twee landen een fast track bij de lidmaatschapsaanvraag. Bovendien krijgen Zweden en Finland de steun van onder meer de Verenigde Staten en Groot-Brittannië tijdens de "grijze periode": het tijdsbestek waarin ze kleur bekennen en NAVO-lidmaatschap aanvragen, maar nog geen lid zijn. Een periode waarin ze dus ook niet automatisch worden beschermd door artikel 5 van het NAVO-handvest: een aanval op één is een aanval op alle NAVO-leden.
Al snel wordt duidelijk dat Turkije zich tegen Zweden verzet. Volgens Turkije is Zweden een broeinest van terroristen en geeft Zweden al decennialang onderdak aan radicale Koerden. De Turkse premier Erdogan heeft een lijst met personen die volgens hem aan Turkije moeten worden uitgeleverd.
De Zweedse regering benadrukt dat niet de politiek, maar de rechtbank over uitwijzingen gaat. Bovendien is er een nieuwe terreurwet in de maak. De voorbereiding van deze wetswijziging werd al jaren geleden in gang gezet, dus is in die zin geen tegemoetkoming aan de Turkse eisen. Maar de Zweedse regering grijpt de nieuwe terreurwet aan om te laten zien dat ze er alles aan doet om ook sympathisanten van de terreurbeweging PKK aan te pakken.
Escalatie
Eind juni 2022 tekenen Zweden, Finland en Turkije een akkoord tijdens de NAVO-top in Madrid, waarbij de landen tot een overeenkomst lijken te komen. Maar Erdogan blijft kritisch tegenover Zweden. Turkije wil wisselgeld in ruil voor een ratificering van Zweden, onder andere in de vorm van toegang tot de aankoop van de Amerikaanse straaljager F-16.
Vervolgens escaleert het conflict tussen Zweden en Turkije in januari, als de Zweeds-Deense rechtsextremist Rasmus Paludan in Stockholm een koran in brand steekt, pal tegenover de Turkse ambassade. In Finland groeit de onrust: het conflict tussen Zweden en Turkije zou de Finse aanvraag wel eens kunnen ontregelen.
Het hectische verloop rondom de NAVO-aanvraag legt de verschillende belangen bloot die in Zweden en Finland op het spel staan. Finland deed nooit eerder een gooi naar het NAVO-lidmaatschap, uit veiligheidsoverwegingen.
Het land is zich zeer bewust van de ruim 1300 kilometer lange grens met Rusland en is bang om het buurland uit te dagen. In Zweden was een NAVO-aanvraag uitgesloten omdat de neutraliteit diep verankerd is.
Ook is Finland veel beter voorbereid op de NAVO-aanvraag. Het land maakte al in de jaren 90, nadat het toetrad tot de Europese Unie, een 'NAVO-noodplan' klaar. Alle Finse politieke partijen waren het er toen al over eens dat er een NAVO-optie moest worden aangenomen, een actieplan waarbij lidmaatschap in geval van nood snel kon worden aangevraagd. De Russische invasie in Oekraïne was voor Finland het alarm.
'Verdomd Finland'
In Zweden is NAVO-toetreding meer omstreden dan in Finland. Daar zijn met name de sociaaldemocraten, nu de grootste oppositiepartij, sterk verdeeld. De partij wil in plaats van NAVO-lidmaatschap het liefst een militair verbond met Finland.
Maar al snel na de Russische invasie van Oekraïne werd steeds duidelijker dat Finland niet voor Zweden, maar voor de NAVO koos. "Verdomd Finland, nu moeten we ook lid van de NAVO worden", zou de toenmalige Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde hebben geschreeuwd.
Uiteindelijk kon de Zweedse regering niet anders dan Finland volgen in de lidmaatschapsaanvraag, om niet als enige land in Noord-Europa achter te blijven.
Volgens Charly Pasternak-Salonius van het Finse internationale onderzoeksbureau FIIA is het essentieel dat Finland nu zijn eigen weg kiest. Pasternak: "Wat als dit proces nog jaren zou worden vertraagd? Wat als de oorlog in Oekraïne wordt beëindigd en wij zouden nog steeds geen lid zijn? Dan zou onze toetreding op losse schroeven staan."
