In de Chinese grensstad Heihe gaat handel met Rusland voor alles

• 

  Sjoerd den Daas

  correspondent China

In het Chinese hoge noorden, tegen de grens met Rusland, blijft de steun voor de noorderbuur ondanks de oorlog onverminderd sterk. "Ik ben optimistisch over Rusland, omdat Rusland onoverwinnelijk is", zegt de student Haijiao. Hij bereidt zich voor op een studie-uitwisseling in de Russische stad Blagovesjtsjensk. "Omdat ik Rusland erg leuk vind. Ik wil mezelf verbeteren, hard werken voor de Volksrepubliek China."

Haijiao verlekkert zich samen met twee studiegenoten aan Russische lekkernijen in Restaurant Lena. Een Russisch restaurant in grensstad Heihe, aan de oever van de Zwarte Drakenrivier die China van Rusland scheidt. Hij haalt een kettinkje onder zijn T-shirt vandaan. "De hamer en de sikkel", lacht hij, het symbool van de Sovjet-Unie. "Net zoals in China."

De Oekraïense worst in Restaurant Lena is standaard uitgerust met een Russisch vlaggetje en wordt gepresenteerd als lid van de 'Russische familie'. Een foutje, of symbool van Pekings houding in de oorlog? "Ik houd me alleen bezig met hoe de zaken gaan", zegt eigenaar Lena, die een Russische naam voert die ze heeft geadopteerd. "Het enige waar ik om geef is dat het eten goed is, of er veel gasten zijn."

Partijlijn

Omdat de Chinese staatsmedia vooral de propaganda van het Kremlin overnemen, is er sowieso weinig bewustzijn van de Russische gruweldaden in Oekraïne. Ook Tang Yan houdt zich liever op de vlakte. Ze is reisgids en leidt Chinese toeristen rond door Blagovesjtsjensk. In normale tijden dan: na drie jaar van draconische coronamaatregelen zijn de groepsreizen nog altijd niet hervat.

"We luisteren naar de overheid", zegt ze, gevraagd naar Chinese steun voor Rusland, zoals wapenleveranties. Ze heeft haar telefoon in een selfiestick geklikt en deelt via vlogs op TikTok verhalen over de stad aan de overkant van het ijs. Voorbij de in het wit geklede soldaten van het Volksbevrijdingsleger en het prikkeldraad steekt de wapperende Russische driekleur hoog boven de appartementencomplexen uit. "China en Rusland zijn goede vrienden, maar we blijven neutraal", zegt Tang.

Met een onbekend aantal agenten in burger in het kielzog die onze bewegingen nauwgezet volgen is het sowieso veiliger om dicht bij de partijlijn te blijven. Die luidt dat China neutraal is in het conflict, een standpunt dat vooral in China wordt geloofd. Westerse analisten spreken liever over pro-Russische neutraliteit: Rusland steunen, maar in het openbaar zeggen dat je geen partij kiest.

Conflict

"China staat altijd aan de kant van vrede, promoot vredesbesprekingen en speelt een constructieve rol", zei minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang deze week op een bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van de G20 in New Delhi. Ook daar weigerde China, net als Rusland, een verklaring te tekenen waarin de oorlog in Oekraïne wordt veroordeeld.

Dat betekent niet dat de Chinese president Xi Jinping blij is met de escapades van zijn Russische ambtgenoot Poetin in Oekraïne. Maar China doet vooral wat goed is voor China, en stelt zich pragmatisch op. Het land heeft meerdere gewapende conflicten gehad met de voorgangers van de Russische Federatie, ook rond Heihe: stabiliteit aan de 4300 kilometer lange grens is Peking veel waard. Daarnaast is Poetin een bruikbare pion in de strijd met Amerika.

Het 'partnerschap zonder grenzen' dat Xi en Poetin kort voor de invasie sloten, moet vooral worden gezien als gelegenheidshuwelijk. Maar hoewel westerse markten nog altijd vele malen belangrijker zijn voor China worden de banden met de noorderbuur inniger. Bijvoorbeeld middels de duizenden kilometers lange pijplijn die de Siberische gasvelden via Heihe verbinden met Shanghai.

Waar de Russische gaskraan in Europa wordt dichtgedraaid, gaat de kraan van 'Power of Siberia' wagenwijd open. Afgelopen jaar steeg het aantal kubieke meters gas dat hierdoorheen zijn weg vond naar huishoudens en bedrijven met liefst 50 procent. Ook de handel in olie en kolen zit in de lift. Een nieuwgebouwde brug die Heihe verbindt met Blagovesjtsjensk werd afgelopen zomer geopend. "Vriendschap, samenwerking en gezamenlijke ontwikkeling", zei vicepremier Hu Chunhua over het symbolische project.

Veel verkeer rijdt er hier nog niet: in een uur tijd tellen we slechts twee trucks. Maar in zijn totaliteit groeit de handel met 30 procent: afgelopen jaar werd er voor 190 miljard dollar aan spullen verhandeld. China duikt in het gat dat westerse bedrijven hebben achtergelaten. Chinese automakers winnen in rap tempo marktaandeel, Chinese smartphonemakers hebben volgens onderzoeksbureau Counterpoint nu 95 procent van de markt in handen. Een jaar eerder was dat nog 40 procent.

Geen oog voor invasie

"Ik weet niet precies wie wie is binnengevallen, dus kan er ook niet zo veel over zeggen", zegt de Chinese handelaar Sasha, zijn Russische naam, die Chinese smartphonegadgets verkoopt aan de Russen. Ook de handelaren bij Epinduo, wat letterlijk 'Veel Russische Producten' betekent, hebben weinig oog voor de invasie. In deze supermarkt worden matroesjka's, bont en etenswaren uit Rusland verkocht aan Chinese consumenten.

"Melkpoeder, snoepjes, worstjes", zegt Ren, die op de tweede verdieping werkt als livestreamer. De Russische producten die ze online aanprijst kunnen klanten direct in hun digitale winkelmandje afrekenen. "Het gaat erom of klanten de producten lekker vinden", zegt ze. "Dat staat los van wat het land van herkomst doet, of van geopolitiek." De klanten denken daar net zo over. "Waarom zou mijn blik op Rusland veranderd zijn?"