Zorgen over geweldsescalatie Israël en Palestijnen: waarom sloeg vlam in de pan?

Internationaal is bezorgd gereageerd op de nieuwe geweldsuitbarsting tussen Israël en Palestijnen. Vannacht kwam het tot luchtaanvallen over en weer, volgend op het geweld van gisteren in Nablus op de bezette Westelijke Jordaanoever. Bij die inval van het Israëlische leger kwamen volgens de Palestijnen zeker elf mensen om het leven en raakten zo'n honderd mensen gewond.

Nog vóór de aanvallen die daar vannacht op volgden, die voor zover bekend geen slachtoffers eisten, sprak EU-buitenlandchef Borrell zijn zorgen uit. "De Europese Unie is diep verontrust door het toenemende geweld op de Westelijke Jordaanoever", schreef hij in een verklaring. "Het is van het grootste belang dat alle partijen werken aan (...) het verminderen van de spanningen om verder verlies van mensenlevens te voorkomen." Ook minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken benadrukte het belang van deëscalatie.

Wat is er de afgelopen tijd gebeurd, hoe komt dat en is er een oplossing?

Wat speelde zich gisteren af in Nablus?

Het leger had naar eigen zeggen informatie gekregen over de schuilplaats van drie terreurverdachten. Toen militairen het betreffende gebouw omsingelden, werden ze beschoten. Het liep uit op een uren durend vuurgevecht tussen het leger en Palestijnse militanten.

Verschillende gebouwen werden doorzeefd met kogels, wat volgens de Palestijnen het leven kostte aan elf mensen, onder wie de drie gezochte verdachten. Palestijnse militante organisaties zwoeren daarop wraak.

De gewelduitbarsting komt niet uit de lucht vallen. Vorig jaar was op de Westelijke Jordaanoever het dodelijkste in bijna twintig jaar, stelden de Verenigde Naties onlangs al vast. Ruim 150 Palestijnen en ruim twintig Israëliërs kwamen volgens de VN om het leven.

Sindsdien is de geweldsspiraal alleen maar gegroeid: sinds het begin van het jaar zijn volgens tellingen van internationale persbureaus ongeveer zestig Palestijnen gedood door Israëlisch geweld en zo'n tien Israëliërs door aanslagen door Palestijnen.

Waarom is de Westelijke Jordaanoever het epicentrum van het geweld?

Israël en de Palestijnse bevolking liggen al tientallen jaren overhoop over het leefgebied van de Palestijnen. De meesten van hen wonen in de Westelijke Jordaanoever, maar ook in de Gazastrook en in Israël zelf leven Palestijnen.

In de door Israël bezette Westoever moet volgens de beoogde tweestatenoplossing een onafhankelijke Palestijnse staat komen. Maar vooralsnog hebben Palestijnen daar alleen in bepaalde delen een vorm van zelfbestuur. De onderhandelingen over een eigen staat liggen al jaren stil.

Tegelijkertijd vestigen zich steeds meer Israëlische kolonisten op de Westoever. Volgens internationaal recht zijn deze nederzettingen illegaal, maar de kolonisten vinden dat ze op historische gronden recht hebben op het land.

Wat is de aanleiding voor de recente geweldstoename?

Een verklaring is moeilijk te geven. Het zit hem bij beide partijen, zegt NOS-correspondent Nasrah Habiballah. "Het is duidelijk dat de nieuwe ultrarechtse Israëlische regering in elk geval allesbehalve sussend heeft gehandeld." Ze wijst onder meer op het bezoek van de minister van Nationale Veiligheid aan de Tempelberg in Oost-Jeruzalem. Hij liep ook langs de Al-Aqsa moskee, wat erg gevoelig ligt bij Palestijnen.

Verder heeft de regering-Netanyahu een strengere aanpak van terreurverdachten aangekondigd. Ook kwam er een plan om huizen van aanslagplegers sneller te laten slopen, ook als daar nog andere familieleden wonen.

Volgens Israël moeten de maatregelen mensen angst aanjagen om zo te voorkomen dat er aanslagen gepleegd worden. "Maar volgens critici doet het niet meer dan haat creëren bij mensen die toch al het gevoel hebben dat ze weinig te verliezen hebben", zegt Habiballah.

Ondertussen lijkt het erop dat Palestijnen in toenemende mate geneigd zijn om over te gaan op geweld. Vooral onder jongeren groeit de woede over de bezetting waaronder ze leven en de uitzichtloosheid op een betere toekomst. Ze hebben het bovendien gehad met de volgens hen te voorzichtige opstelling van president Abbas van de Palestijnse Autoriteit en sluiten zich aan bij gewapende militante groeperingen. Met dodelijke aanslagen en gewelddadig verzet tegen Israëlische legeroperaties tot gevolg.

Is er zicht op een oplossing?

"Daarover zijn de meeste mensen hier somber", zegt correspondent Habiballah. "Van een vredesproces is al jaren geen sprake, dat ligt compleet stil. En met de aankondiging om de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever verder uit te breiden met zeker 10.000 huizen, lijkt het zicht op een aparte Palestijnse staat verder te verdwijnen."

Ook de internationale gemeenschap lijkt daar op dit moment weinig aan te doen. Verschillende Europese landen en de Verenigde Staten spraken zich al uit tegen de uitbreidingsplannen, maar hun statements lijken verder weinig effect te hebben.