Waarom lanceert Rusland militaire ballonnen boven Oekraïne?

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Naast de raketten en drones die Rusland al maanden het Oekraïense luchtruim in schiet, zetten de Russen ook militaire ballonnen in. Gisteren waren er daarvan boven de hoofdstad Kiev ongeveer zes te zien. Er wordt veel gespeculeerd over hun oorsprong en doel, ook met het oog op de verschillende ballonincidenten in het Amerikaanse luchtruim van de laatste weken.

De meeste ballonnen boven Kiev zijn neergehaald en de restanten zullen worden onderzocht, melden de autoriteiten. Toch denkt de Oekraïense luchtmacht al te weten wat erachter zit: die vermoedt dat de ballonnen door Rusland gelanceerd zijn om acties van de luchtverdediging uit de lokken. Zo zou Oekraïne worden verleid om schaarse precisieraketten te verspillen.

"Een aannemelijke verklaring," vindt veiligheidsdeskundige Danny Pronk van So Secure, een commerciële denktank die ook adviezen aan de Nederlandse overheid verstrekt. "Waarschijnlijk zijn die ballonnen bedoeld om de luchtverdediging te prikkelen met allerlei doelwitten die eigenlijk geen kwaad kunnen. Het ziet er uit als een afleidingsmanoeuvre."

De werking van zo'n afleidingsballon is kinderlijk eenvoudig, volgens deskundigen. Ballonnen worden uitgerust met speciale spiegels, zogenoemde corner reflectors, die er voor de luchtverdedigingsradar uitzien als veel grotere objecten. "Daar reageert de radar op en dan wordt het object aangevallen," zegt Pronk. "Want die denkt een belangrijk doelwit te pakken te hebben." Rusland zou zulke reflectoren ook hebben gebruikt bij een mislukte poging om de cruciale en bijna 20 kilometer lange Krimbrug te beschermen.

Dat Rusland ballonnen voor militaire doeleinden produceert en gebruikt, staat vast. Deskundigen hebben al eerder gemeld dat ze voorafgaand aan luchtaanvallen door drones werden ingezet om de Oekraïense luchtverdediging in de war te brengen. Maar NAVO-chef Stoltenberg suggereerde deze week dat Rusland, net als China, zulke ballonnen ook voor spionagedoeleinden wil gebruiken.

"Dat lijkt me onwaarschijnlijk," zegt deskundige Pronk over de ballonnen die Kiev pas heeft neergeschoten. "Rusland heeft voor inlichtingen veel effectievere middelen tot zijn beschikking. Ze hebben spionagevliegtuigen, satellieten en andere moderne technieken. Waarom zouden ze ballonnen daarvoor inzetten? Daarnaast is het een grote plus voor de Russen als ze Oekraïne kunnen verleiden om dure precisieraketten te gebruiken. Dan zijn die niet inzetbaar tegen gevaarlijke drones."

Belangrijke informatie

Toch zouden de ballonnen niet alleen als afleiding, maar ook voor spionage kunnen worden gebruikt, zegt Patrick Bolder, defensie-expert bij The Hague Centre for Strategic Studies en luitenant-kolonel buiten dienst bij de luchtmacht.

"Als zo'n ballon de luchtverdediging triggert, dan kunnen de Russen meteen luisteren naar de radiocommunicatie die plaatsvindt", zegt hij. "En dan kunnen ze belangrijke informatie over de commandostructuur van de vijand achterhalen. Bovendien ontdekken ze hoe paraat de Oekraïense luchtverdediging is. In die zin lijkt het een kopie van die Chinese ballon die boven de Verenigde Staten ook verschillende vormen van elektronische inlichtingen aan het verzamelen was."