Holocaust-overlevenden spreken bij VN en Bondsdag: 'Denk niet in groepen'
Twee Nederlandse Holocaust-overlevenden spreken vandaag voor een groot internationaal publiek. Jacques Grishaver spreekt de Verenigde Naties (VN) toe in New York, Rozette Kats houdt een toespraak in de Bondsdag in Duitsland. "De jongere generatie moet erover blijven leren om herhaling te voorkomen", zegt Grishaver.
In eerste instantie vond de 80-jarige Grishaver het nogal een onderneming: zo'n reis naar New York voor een toespraak van 5 minuten. Maar toen zijn omgeving hem zei dat dit de kroon op zijn werk zou worden, ging de voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité overstag. "Dat kleine Joodse mannetje uit Amsterdam dat straks voor de VN staat te praten. Het zijn altijd wereldleiders of ministers, en nu sta ik er."
Hij doet het omdat het nodig is, zegt hij. "Ik heb het in mijn toespraak over hoe we weer of nog steeds te maken hebben met antisemitisme. Ik zal vertellen dat het tot op de dag van vandaag ook in het Nederlandse parlement voorkomt. Niet openlijk, maar het heulen ermee. Ik noem geen namen, maar wie de schoen past, trekke hem aan."
Natuurlijk noemt hij ook het namenmonument, hoe belangrijk dat is in de voorlichting aan schoolkinderen. Als zij tussen de muren met honderdtweeduizend namen lopen, realiseren ze zich volgens Grishaver pas echt hoe verschrikkelijk de Holocaust is geweest. Daarom is onderwijs over de Holocaust van cruciaal belang, zeker in een tijd dat er via sociale media veel desinformatie in omloop is, zegt hij.
Kijk in deze special 360 graden rond in het Nationaal Holocaust Namenmoment in Amsterdam. Twintig verhalen achter de namen op de stenen zijn uitgelicht.
De tegenstand die hij ondervond bij de totstandkoming van het namenmonument heeft hij ook als antisemitisme ervaren. "Natuurlijk is dat bedekt. De argumenten waren dat het te hoog zou zijn, of te druk, of dat er een hondenplantsoentje moest komen. Maar dat kwam van mensen die nu in huizen wonen waar ooit Joodse mensen woonden. Voor de oorlog", zegt Grishaver.
"Dus voor zo'n monument mag dan ook wel plaats ingeruimd worden. En ja, ik had het liever ook kleiner gezien. Maar dat is de realiteit helaas niet."
Nerveus voor zijn toespraak is Grishaver niet. "Ik heb het goed gerepeteerd", zegt hij. "Het zou gek zijn als ik de boodschap na 25 jaar voorzitterschap van het Nederlands Auschwitz Comité nog niet zou kunnen overbrengen. En als er iets misgaat heb ik pech gehad. Als ik maar aan zoveel mogelijk wereldleiders weet over te brengen dat de Holocaust niet vergeten mag worden. De jongere generatie moet erover blijven leren om herhaling te voorkomen. Dat is het allerbelangrijkste."
Ook voor Rozette Kats is het een belangrijke dag. In de Bondsdag spreekt zij over de Holocaust. Haar ouders werden tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoord in Auschwitz, zelf werd zij als baby ondergebracht bij een familie onder een valse naam.
De 80-jarige Kats spreekt normaal gesproken "uit de losse pols" op Nederlandse en Duitse basisscholen en middelbare scholen over haar ervaringen. "Nu heb ik mijn toespraak al maanden geleden voorbereid." Ze zal in tien minuten "heel concreet en compact" haar geschiedenis vertellen. "Vandaar sla ik een brug met de door nazi's vervolgde groep lhbti'ers. Maar ik spreek vooral als Rozette Kats die de onderduik heeft overleefd."
Dit jaar wordt tijdens de herdenking nadrukkelijk aandacht besteed aan de vervolgde lhbti'ers. Acteurs lezen twee verhalen voor van inmiddels overleden lhbti'ers die de oorlog hebben meegemaakt.
Dat Kats nu in de Bondsdag mag spreken, heeft voor haar als Joodse vrouw een extra lading, vertelt ze. "Het is nu de Bondsdag, maar het was in de nazitijd het Rijksdaggebouw."
Ze vergelijkt het gevoel met het gevoel dat ze had toen zij 25 jaar geleden met een groep Duitse studenten in de villa aan de Wannsee was en daar haar verhaal vertelde. In die villa maakten vijftien prominente nazi's en regeringsfunctionarissen op 20 januari 1942 afspraken over de vernietiging van de Joden in Europa.
"Toen had ik echt het gevoel: zo, ik sta hier nu mooi uit het raam te kijken en jullie, de nazi's, zijn er niet meer. Het was niet hun plan dat ik daar zou staan. Dat was wel een gevoel van triomf."
Wat ze hoopt dat blijft hangen van haar toespraak? "Dat we elkaar niet moeten veroordelen voordat we elkaar als mens leren kennen. En dat kan alleen als je je in de ander verdiept. Dat je leert omgaan met elkaar en niet in groepen denkt."
