Demonstraties op beladen nationale feestdag Australië

• Meike Wijers

  correspondent Australië

In verschillende Australische steden is vandaag gedemonstreerd tegen de nationale feestdag Australia Day. Dag van de invasie, dag van de overleving, dag van rouw: een greep uit de andere namen waaronder de vrije dag bekend staat in Australië. "Wij hebben het thuis altijd Invasion Day genoemd", zegt Heath Riley, een Wiradjuri-man. Hij is met zijn zonen Rocco (10) en Tex (8) bij een grote demonstratie in het centrum van Sydney.

De weg is afgezet voor de duizenden demonstranten die dwars door de stad marcheren. "Op 26 januari denken wij aan onze geschiedenis, onze cultuur. Het is geen dag om feest te vieren, het is een dag om onze voorouders te herdenken. Dat wil ik ook aan mijn kinderen meegeven", zegt Riley.

Australia Day bestaat nog niet zo lang: pas sinds 1994 is 26 januari een nationale vrije dag. Er wordt gevierd dat in 1788 een Britse vloot aanlegde in Sydney. Het land kwam toen in Britse handen en staat sindsdien bekend als 'Australië'.

Land van niemand

Voor de oorspronkelijke Aboriginalbevolking betekende dat het begin van veel ellende. Australië heeft een bloedige koloniale geschiedenis. De Britse kolonisten negeerden de aanwezigheid van de Aboriginalgemeenschap bij aankomst en stelden vast dat Australië terra nullius was: land van niemand. Daarom werd er geen verdrag gesloten met de oorspronkelijke bevolking. Inheemse mensen werden jarenlang uitgemoord, achtergesteld en onderdrukt.

Hoewel premier Albanese zegt dat er geen plannen zijn om de datum van de nationale feestdag aan te passen, zijn er steeds meer Australiërs die besluiten om de dag niet te vieren. Kristin Turner (25) is met een vriendin naar de demonstratie gekomen. "Ik wil een bondgenoot zijn en mijn steun tonen aan de Aboriginalbevolking. We hebben zoveel van ze afgepakt, het is tijd om terug te geven", zegt ze. "Deze dag is zo pijnlijk, ik vind niet dat we dan feest kunnen vieren."

Racistisch regeringsbeleid

De Aboriginalgemeenschap maakt nog maar zo'n drie procent uit van de bevolking. Jarenlang racistisch regeringsbeleid benadeelt hen in gezondheidszorg, onderwijs en op de arbeidsmarkt.

De discussie over de positie van de inheemse bevolking staat dit jaar bovenaan de agenda. Over een paar maanden wordt er een referendum gehouden om een stem van de Aboriginalgemeenschap in de grondwet te verankeren, een verkiezingsbelofte van centrumlinkse Albanese.

Mark Allerton (67) hoopt dat Australiërs vóór stemmen. Hij draagt een rieten hoed en houdt een zelf geschilderd bordje vast met daarop de tekst Australia needs the voice. "Dit geeft de Aboriginalgemeenschap de kans om invloed uit te oefenen op beleid dat hen direct aangaat", zegt hij.

Teruggeven van land

De bevolking is nog enorm verdeeld over deze grondwetswijziging. De conservatieve oppositiepartij is erg kritisch, maar wil niet bevestigen of ze voor of tegen zijn. En hoewel er aanvankelijk veel steun was voor het plan, is er nu ook kritiek vanuit de Aboriginalbevolking. Sommige activisten willen eerst een overeenkomst over het teruggeven van land en een verdrag.

Maar volgens recente peilingen staat de meerderheid nog wel achter de datum van de nationale dag. Ook wil lang niet iedereen breken met de huidige feestdag en tradities. "Ik ben trots op mijn land en mijn cultuur", zegt William Davison (20). Hij is met zijn moeder naar Sydney gekomen om de festiviteiten bij de haven bij te wonen.

"Ik weet dat sommige mensen moeite hebben met de datum. Maar er is niets verkeerds aan wat ik vandaag vier. Ik ben gewoon heel blij dat ik een Australiër ben en het geluk heb hier te wonen."