Zoeken naar 'tegengif tegen negativiteit' in somber nieuwslandschap

• Noor de Kort

  Redacteur online

"Voor wie het nieuws volgt en begaan is met mensen die lijden, was 2022 een deprimerend jaar", schreef de NOS eind december. Van de berichtgeving over klimaatverandering, problemen met de opvang van asielzoekers en oorlog in Oekraïne worden sommigen zo somber dat ze besluiten het nieuws uit de weg te gaan. Nieuwsconsumenten en media denken na over manieren om in verbinding te blijven.

Emma Meulenbroek (21) uit Tilburg besloot vorig jaar bewust om het nieuws minder te volgen. De oorlog in Oekraïne was daarbij een omslagpunt, zegt ze. "Als ik iets daarover las of zag, merkte ik dat dat heel persoonlijk binnenkwam." Ook van de energiecrisis krijgt ze stress. "Deels omdat het mij persoonlijk raakt, maar ook omdat ik daardoor merk dat er veel mis is in de wereld."

Het aantal zogenoemde 'nieuwsmijders' nam tussen 2017 en begin 2022 toe, blijkt uit het laatste Digital News Report van het Commissariaat voor de Media. De stijging is zichtbaar bij alle leeftijdsgroepen, maar vooral jongeren tot 35 jaar zeggen dat ze actief het nieuws mijden. Van de 25- tot 34-jarigen doet 48 procent dit naar eigen zeggen vaak of soms, bij de 55-plussers gaat het om 31 procent.

Negatieve gevoelens bij het nieuws zijn niet per se slecht, zegt Mariken van der Velden, universitair hoofddocent politieke communicatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. "Zonder kritisch geluid is er geen democratie. Je wil dat mensen gaan demonstreren omdat ze zich ergens over opwinden."

Maar, zegt collega en hoogleraar mediapsychologie Elly Konijn, je wil ook niet dat mensen zo verdrietig worden van het nieuws dat ze helemaal afhaken. "Bevriezen is niet goed voor de democratie."

'Geen wereldvreemde'

Petra Meijssen (53) uit Haarlem stopte een jaar of tien geleden met het nieuws op de voet volgen. Zij mist in veel media context, met name de historische achtergrond bij actualiteiten. En, zegt ze: "Mensen die niet veel eigen leven meer hebben, maar wel veel tv kijken, zoals oudere mensen, krijgen een steeds negatiever wereldbeeld."

Om somberheid en afhaken van het nieuws te voorkomen, helpt het volgens mediapsycholoog Konijn als nieuwsconsumenten zelf op zoek gaan naar verschillende bronnen over hetzelfde onderwerp. "Elke gebeurtenis heeft verschillende perspectieven", zegt ze. "Door daarnaar te zoeken, voorkom je dat je steeds hetzelfde verhaal hoort en daarin gaat geloven, terwijl het misschien net anders ligt."

Meijssen zoekt zelf naar achtergrondinformatie over de oorlog in Oekraïne, hoewel ze niet alle ontwikkelingen rond het conflict volgt. Op dit moment leest ze Aleksandra van Lisa Weeda, over de geschiedenis van de Oekraïense familie van de schrijver. "Dat biedt input om ergens anders weer verdiepende informatie te vinden."

Daarnaast is het helemaal niet zo gek om je nieuwsconsumptie iets te matigen, vindt Kiki de Bruin, die aan de Hogeschool Utrecht promoveert op nieuwsmijding. Uit een onderzoek dat zij in de coronacrisis uitvoerde, bleek dat mensen die dat deden zich beter gingen voelen. "Nieuwsmijders kiezen bewust welke informatie ze wel en niet tot zich nemen. Je kunt dan nog steeds geïnformeerd zijn."

Ook Meulenbroek wil "geen wereldvreemde" zijn. "Ik lees hier en daar een column die ik tegenkom op Instagram, of geselecteerde artikelen uit de Volkskrant of NRC. En ik lees boeken, want literatuur verbreedt ook je blikveld."

Stap verder zetten

Om lezers en kijkers bij zich te houden, is het voor media volgens Konijn van belang om te zorgen voor nuance. "Het helpt - maar dat gebeurt vaak ook al - om bij een onderwerp in hetzelfde item ook te benoemen wat goed gaat."

Voor Nu.nl is "tegengif tegen negativiteit" een belangrijk thema dit jaar, zegt hoofdredacteur Gert-Jaap Hoekman. "Je wil mensen bij de les houden, en een manier om dat te doen is hoop geven." Nu.nl wil meer doen met oplossingsgerichte journalistiek, maar daarvoor is wel meer onderzoek nodig, zegt hij. "Je moet nagaan: is deze oplossing echt dé oplossing? Het is makkelijker om aan te tonen dat iets niet werkt, dan dat iets wel werkt."

Ook het AD wil aan de slag met zogenoemde constructieve journalistiek, zegt hoofdredacteur Rennie Rijpma. "Als er iets mis is, is het de taak van de journalistiek om dat aan te kaarten", zegt Rijpma. "Maar de vraag is: zet je dan nog een stap verder? Zijn er in het buitenland voorbeelden waar het wel goed gaat?"

Onlangs zijn twee AD-journalisten naar het Constructive Institute in Denemarken geweest, dat zich bezighoudt met oplossingsgerichte journalistiek. Het plan is dat deze journalisten hun bevindingen met de rest van de redactie gaan delen, zegt Rijpma.

'Goede mix'

Het journalistieke beleid van de NOS is er niet op gericht om bewust meer positief nieuws te brengen, zegt hoofdredacteur Giselle van Cann. "Wij selecteren op wat we relevant vinden. Maar we proberen altijd een goede mix te vinden van allerlei soorten nieuws, dus ook soms lichtere onderwerpen of heel beeldende onderwerpen."

Zelfs in de berichtgeving van de NOS over de oorlog in Oekraïne zijn er volgens Van Cann lichtpuntjes te vinden. "Zoals mensen die iets goeds doen onder moeilijke omstandigheden." Maar dat doet de NOS "niet om positief nieuws te brengen", maar omdat het "veel zegt over de weerbaarheid van mensen", zegt Van Cann.