Inspectie wilde opvangtenten in Ter Apel, maar Veiligheidsregio weigerde

• Ellen Kamphorst

  redacteur Binnenland

• Martijn Klungel

Als het aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd lag, waren er afgelopen zomer grote tenten voor het landelijk aanmeldcentrum in Ter Apel geplaatst. Maar de gemeente en de Veiligheidsregio Groningen hebben dat plan geruime tijd tegengehouden, waardoor honderden asielzoekers in de open lucht moesten slapen.

De veiligheidsregio zag extra faciliteiten, zoals tenten en vloerplaten, niet zitten vanwege de beeldvorming. Ze vreesden dat andere gemeenten daardoor minder snel in actie zouden komen om asielzoekers op te vangen.

Achter de schermen werd door de hoofdinspecteur de druk richting Groningen opgevoerd, wat tot veel irritatie leidde bij de voorzitter van de Groningse veiligheidsregio, burgemeester Schuiling van Groningen. Dat blijkt uit documenten die de NOS en RTV Noord hebben ingezien met een beroep op de Wet open overheid (Woo).

'Groot risico op infectieziekten'

In de maanden augustus en september sliepen honderden asielzoekers op het grasveld voor de poorten van het landelijke aanmeldcentrum in Ter Apel. Er was een tekort aan opvangplekken, in combinatie met een registratieproces dat totaal vastliep.

Op 24 augustus overlijdt een drie maanden oude baby in de sporthal van het aanmeldcentrum. Op vrijdag 26 augustus gaat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) naar Ter Apel om de situatie bij het "niemandsland" voor de poorten zelf te bekijken. Op dat moment slapen en verblijven er honderden asielzoekers.

De inspecteurs komen tot de conclusie dat er een "groot risico is dat infectieziekten uitbreken als gevolg van het totale gebrek aan hygiëne op het terrein" en zeggen dat "onmiddellijk ingrijpen" nodig was om de situatie op orde te brengen.

'Trap onder de gordel'

Een dag later, op 27 augustus, stelt de inspectie "dat er wel acties zijn ondernomen, maar de situatie nog steeds zeer zorgelijk is". In de weken daarna dringt de hoofdinspecteur zo'n vier keer aan op verbetering van de situatie.

Om extra druk te zetten op de regio besluit de inspectie de media op te zoeken en zo extra faciliteiten, zoals tenten, douches en waterdrinkpunten, af te dwingen. Dat valt helemaal verkeerd bij voorzitter Schuiling van de veiligheidsregio, die zeven maanden daarvoor al is begonnen met het luiden van de noodklok, maar geen gehoor krijgt vanuit de rest van het land en Den Haag.

Die irritatie laait verder op als de inspectie op 1 september een blog publiceert waarin staat dat de veiligheidsregio in de eerste plaats verantwoordelijk is voor de uit de hand gelopen situatie.

"Een trap onder de gordel" noemt Schuiling dat artikel. "Ik ben verbaasd en eigenlijk ook boos", schrijft hij aan de hoofdinspecteur:

De IGJ laat weten dat er een dag later inderdaad gebeld is om de lucht te klaren. Toch blijft de inspectie kritisch op de veiligheidsregio, blijkt verderop in de documenten.

Op zondag 28 augustus komt de inspectie voor de tweede keer naar Ter Apel om te zien of de situatie is veranderd. Dat is niet zo, concluderen toezichthouders ter plaatse. Er wordt diezelfde middag een plan opgesteld om de situatie per direct te verbeteren.

Schone dixies niet genoeg

Direct worden vieze dixies vervangen en vaker schoongemaakt, en komen er extra drinkwaterpunten. Maar de inspectie vindt dat onvoldoende en eist meer: douchefaciliteiten, vloerplaten, goede beschutting en tentzeilen met zijflappen worden noodzakelijk geacht.

De veiligheidsregio en gemeente gaan daar niet mee akkoord. In een e-mail van de Veiligheidsregio Groningen valt te lezen: "Op basis van de prioriteit om het veld leeg te halen kan nog geen go gegeven worden, om te voorkomen dat landelijk het signaal wordt afgegeven dat, met extra hygiënemaatregelen, verblijf op het veld buiten Ter Apel te verantwoorden is."

Ook burgemeester Jaap Velema van de gemeente Westerwolde geeft meermaals aan dat hij verzoeken voor de plaatsing van nieuwe tenten bij het aanmeldcentrum in Ter Apel zal afwijzen.

Op 8 september wordt er opnieuw aangedrongen op het plaatsen van tentdoeken en vloerplaten:

Het gesprek tussen Schuiling en de hoofdinspecteur eindigt op 10 september, zo'n twee weken nadat de inspectie alarm had geslagen. Zoutkamp, het 'overloopcentrum' op een kleine 100 kilometer van Ter Apel, is dan net open.

De burgemeester stuurt in dat laatste WhatsAppgesprek foto's naar de hoofdinspecteur. Daarop is een vervuild grasveld te zien voor het aanmeldcentrum. Er zijn geen asielzoekers meer, enkel een uitgeklapt tentje en vieze lakens.

Als alle asielzoekers van het terrein af zijn, wordt het gesprek afgesloten met: "Worden spannende weken":