Waar halen we komend jaar ons gas vandaan en tegen welke prijs?
Door de lage gasprijzen van dit moment en een goed gevulde gasvoorraad lijkt Europa redelijk ongeschonden deze winter door te komen. Maar de grote vraag is of dat volgende winter ook lukt.
De voorraden voor de koude maanden van 2023 en 2024 zullen niet gevuld kunnen worden met grote hoeveelheden Russisch gas. Wat zijn de andere opties? En tegen welke prijs? Dat zetten we op een rij in dit artikel.
Wat is de voorraad nu?
Laten we eerst kijken naar de huidige gasvoorraad in Nederland, onder de grond opgeslagen bij onder meer Bergermeer, Norg en Grijpskerk. Afgelopen oktober bereikte die de hoogste vulgraad, met ruim 93 procent.
Daarna begonnen de koudere maanden, waardoor we weer gas uit die opslag moesten gebruiken. Nu zijn de ondergrondse velden in Nederland nog voor 77 procent gevuld:
Ook andere Europese landen hebben dit soort gasopslagen; ze hadden half december een gemiddeld vulniveau van 88 procent. Dat is ook voor Nederland van belang, omdat de afspraak is dat landen elkaar helpen als er een tekort dreigt.
Het Internationaal Energieagentschap (IEA) schat in dat aan het einde van het stookseizoen de gasvoorraden ergens tussen de 5 en 35 procent gevuld zullen zijn. Hoe warmer het de komende maanden blijft, hoe meer gasvoorraad er overblijft en hoe minder er voor volgende winter bij hoeft te komen.
Met welk gas vullen we die voorraad aan?
De afgelopen jaren haalden we in Europa het gas uit drie belangrijke bronnen: productie binnen de Europese Unie (zoals Groningen), pijpleidingen (voornamelijk Rusland en Noorwegen) en schepen die vloeibaar gas binnenbrachten.
Zo'n 30 tot 40 procent van het Europese gas kwam in 2021 van Rusland. Dat is afgelopen jaar een stuk minder geworden, al komt er nog steeds wat Russisch gas binnen via pijpleidingen:
De bewegingsruimte om het gemis van het Russische gas te compenseren, is klein. De Europese productie kan niet veel verder opgevoerd worden; zo is de gaswinning in Groningen de afgelopen jaren juist afgebouwd.
Azerbeidzjan en Algerije zijn wel meer gas gaan leveren, maar niet genoeg om het tekort te compenseren. Ook Noorwegen heeft de productie opgevoerd, maar kan dat niet verder opschroeven.
En dus is Europa komend jaar erg afhankelijk van de derde bron: vloeibaar gas (lng). Dat is gas dat is afgekoeld tot -162 graden Celsius, waardoor het vloeibaar wordt en in grote tankers over de oceaan kan worden vervoerd. Na aankomst wordt het omgezet naar 'normaal' aardgas.
Is er genoeg vloeibaar gas?
Het goede nieuws is dat veel landen die lng produceren, hun export hebben opgevoerd. Er is dus veel meer beschikbaar op de wereldmarkt.
Vooral de VS levert nu veel meer lng aan Europa. Ook Rusland levert nog steeds vloeibaar gas:
Maar er is ook een grote onzekere factor: China. Dat land zat een groot deel van 2022 in lockdown, waardoor de vraag naar lng zo'n 20 procent lager was dan de jaren ervoor. Europese landen konden daardoor makkelijk het vloeibare gas opkopen.
Als de Chinese economie weer volop draait, zal het overgrote deel van de extra lng op de wereldmarkt weer door China worden ingenomen. Het land heeft dat via contracten al grotendeels vastgelegd. Ook andere Aziatische landen leunen voor het verwarmen van huizen zwaar op vloeibaar gas.
Wat gaan we betalen?
Pas eind maart, als het stookseizoen wereldwijd ten einde is, weten we tegen welke prijs we onze voorraad moeten aanvullen. "Dan wordt het spannend, want we hebben dan heel veel concurrentie", zegt energiedeskundige Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.
"Dat kan de prijs opdrijven. De vraag is: wie gaat de hoogste prijs betalen voor de overgebleven lng?"
En halen we het vloeibare gas binnen?
Vloeibaar gas komt binnen via grote schepen, die moeten afmeren op speciale terminals. Er worden nu door heel Europa in razendsnel tempo terminals bijgebouwd, waar dat gas kan wordt omgezet.
Nog lang niet alle landen hadden zo'n terminal, dus er zijn nu veel plannen gemaakt:
Duitsland had bijvoorbeeld voor de Russische inval in Oekraïne geen eigen terminal en kon dus ook niet zelf een schip met gas leegpompen. Het land is die nu razendsnel aan het bouwen; zo kwam deze week de eerste tanker aan bij de drijvende lng-terminal in Wilhelmshaven.
Nederland kon wel al langer lng-schepen ontvangen, in de Rotterdamse haven. Maar ook wij willen meer vloeibaar gas kunnen importeren. Daarom worden de terminals in Rotterdam en Eemshaven uitgebreid en zijn er plannen voor eentje in Terneuzen.
Wat als het niet lukt om genoeg gas in te kopen?
Het Internationaal Energieagentschap verwacht dat als het Russisch gas door de pijpleidingen volledig stopt en China weer vloeibaar gas importeert zoals in 2021, we in Europa deze zomer een tekort van 27 tot 30 miljard kuub krijgen om onze voorraad te vullen.
Dat is bijna de helft van het gas dat nodig is om de Europese vulgraad naar 95 procent te brengen. Er zit volgens het IEA dan ook niets anders op dan nog meer gas te besparen dan nu.
Europese landen is het in 2022 gelukt om ruim 20 procent minder gas te verbruiken ten opzichte van de jaren voor de Russische inval in Oekraïne. Dat komt deels door het warme weer:
Voor de besparing wordt ook gekeken naar energiebronnen die dit jaar het gasgebruik kunnen overnemen. Zo hoopt het IEA dat Frankrijk weer meer kernenergie kan produceren en ook de waterkrachtcentrales in het zuiden van Europa meer opleveren. Ook wordt gekeken naar de kolencentrales.
Volgens het IEA ontkomt Europa er niet aan om, naast alle bovenstaande maatregelen, nog verder het gasverbruik te minderen en te investeren in besparende maatregelen en hernieuwbare energiebronnen. Het agentschap raadt verder aan om op grote schaal warmtepompen te installeren. Voor alle maatregelen is naar schatting 100 miljard nodig.