Gemarteld in de Iraanse gevangenis: ‘Hij had blauwe plekken en afgebroken tanden’

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Een jongen van twintig is in de gevangenis in Iran zo zwaar gemarteld dat hij in het ziekenhuis ligt. En een jonge vrouw krijgt regelmatig van haar bewakers te horen dat ze haar moeder iets aandoen als ze niet bekent. Het is een greep uit de verhalen die familieleden van Iraanse gevangenen vertellen aan de NOS.

Bij de protesten in Iran zijn bijna 20.000 demonstranten opgepakt. Over hun situatie wordt steeds meer duidelijk. Ook mensenrechtenorganisaties waarschuwen voor martelingen.

Afgebroken tanden

De twintigjarige Hossein Khajavi werd enkele weken geleden opgepakt in Tabriz in het noordwesten van Iran. Hij zou brand hebben gesticht bij een bankgebouw tijdens een protest, maar bewijs hiervoor hebben de autoriteiten tot nu toe niet gegeven.

"Ze proberen mijn broertje zwart te maken", vertelt zijn broer Sajjad Khajavi, die in Nederland woont. Hij maakt zich grote zorgen. Wekenlang konden hij en zijn familie in Iran geen contact krijgen met Hossein, tot hun moeder twee weken geleden op bezoek kon in de gevangenis.

"Hij zat onder de blauwe plekken en wonden en sommige tanden waren afgebroken", vertelt Sajjad. "Hij zou ondersteboven aan het plafond zijn opgehangen en regelmatig zijn geslagen. Ook hebben ze pepperspray gebruikt, waardoor hij moeite had met ademen."

Zijn broertje is eerder deze week opgenomen in het ziekenhuis waar hij aan de beademing ligt. Familieleden maakten deze foto:

Eerder al berichtte de NOS over een Iraanse arts die na martelingen in het ziekenhuis werd opgenomen met vier gebroken ribben.

Na zijn operatie moest hij gelijk door naar de rechtbank waar hij hoorde dat hem de doodstraf werd opgelegd. Die straf is inmiddels in hoger beroep teruggedraaid, maar de arts zit nog steeds vast.

Mahmood Amiry-Moghaddam hoort dit soort verhalen vaker. Hij is directeur van de in Noorwegen gevestigde mensenrechtenorganisatie Iran Human Rights (IHRNGO). die sinds 2005 onderzoek doet naar mensenrechtenschendingen in Iran.

"Het rechtssysteem in Iran is gebaseerd op het afdwingen van bekentenissen om een misdaad te bewijzen. Dat gebeurt vaak door de gevangenen net zolang te martelen tot ze toegeven, ook al hebben ze het niet gedaan."

Veelgebruikte methodes zijn volgens hem het slaan met wapenstokken, elektrische schokken toedienen en aan het plafond ophangen. Ook wijst Amiry-Moghaddam op seksuele mishandeling, zoals verkrachting. De Amerikaanse nieuwszender CNN deed hier de afgelopen maanden onderzoek naar en sprak met Iraniërs die seksueel zijn misbruikt. Het overkomt zowel mannen als vrouwen.

Het martelen van gevangenen is in Iran dus niet nieuw, maar het valt Amiry-Moghaddam wel op dat het deze keer op grote schaal gebeurt. Dat is volgens hem te verklaren doordat het martelen dit keer ook een ander doel dient dan alleen het afdwingen van bekentenissen.

"Het regime probeert de demonstranten op deze manier ook te intimideren. De autoriteiten weten dat de verhalen over martelingen naar buiten komen, bijvoorbeeld via familieleden en gevangenen die vrijgelaten worden. Ze hopen dat het Iraniërs afschrikt en ervan weerhoudt de straat op te gaan."

Familieleden bedreigen

Gevangenen worden niet alleen fysiek gemarteld, maar ook mentaal. Het overkomt de 32-jarige artiest Elham Modaressi, die sinds november in de gevangenis zit in Karaj, een stad ten westen van Teheran. Haar zus Zhila Modaressi, die in Zweden woont, hoort via families van andere gevangenen - van wie sommigen inmiddels zijn vrijgelaten - wat er in de gevangenis gebeurt.

"Ze hebben mijn zus wijsgemaakt dat onze broer in een cel naast haar gemarteld werd en dat onze moeder is overleden aan een hartaanval", vertelt Zhila. "Toen mijn zus erachter kwam dat dit een leugen was, zeiden de bewakers dat ze onze broer en moeder wel iets aan kunnen doen als ze willen."

Volgens IHRNGO-directeur Amiry-Moghaddam zijn dit soort psychologische martelingen een veelgebruikte techniek. "Vooral het bedreigen van familieleden is een beruchte methode om te proberen de gevangenen te breken. Ze zoeken alles uit over je familie en verzinnen allerlei soorten verhalen."

Ook worden gevangenen soms dagenlang eenzaam opgesloten met fel licht en harde geluiden, zodat ze moeite hebben met slapen. Ook dit zou Elham zijn overkomen, vertelt haar zus.

Geen medicijnen

Bovendien lijdt de 32-jarige artiest aan een genetische leveraandoening, waarvoor ze medicijnen slikt, die ze van haar gevangenisbewakers niet zou krijgen. "We zijn echt heel bezorgd, want het kan haar dood betekenen."

Het is voor Zhila Modaressi en Sajjad Khajavi een risico om zich publiekelijk uit te spreken. Hun familie in Iran kan hierdoor gevaar lopen. Toch zijn ze vastberaden om door te gaan. "Mijn zus kan nu niet van zich laten horen en dus is het mijn plicht om haar stem te zijn", vertelt Zhila.

"Het gaat niet alleen om mijn broertje", zegt Sajjad. "Heel veel Iraniërs willen verandering en als wij ons niet uitspreken, komt die verandering nooit."