Iraanse arts en rapper riskeren executie: 'Durf niet aan ophanging te denken'

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Al drie maanden lang wordt er gedemonstreerd voor meer vrijheden in Iran. De protesten zijn wijdverspreid en het lukt het regime niet om ze de kop in te drukken. Om de betogers af te schrikken grijpen de autoriteiten nu naar de doodstraf. Iran hoort bij de landen die deze straf het vaakst opleggen.

Twee demonstranten zijn al geëxecuteerd, onder wie een 23-jarige man. Hij werd maandag in het openbaar opgehangen aan een hijskraan. Tientallen anderen wacht mogelijk hetzelfde lot. Familieleden voelen zich machteloos en spreken van een oneerlijke rechtsgang.

Muziek als misdaad

"We klimmen van onderen naar de top. Na 44 jaar regeren is dit het jaar dat jullie zullen falen", rapt Toomaj Salehi in zijn laatste videoclip. De 32-jarige rapper werd eind oktober, een paar dagen na publicatie van de clip, gearresteerd.

In de videoclip zit Toomaj tegenover iemand van het regime en voorspelt hij de toekomst:

"We hebben al 42 dagen geen rust meer", vertelt zijn oom Eghbal Eghbali vanuit Duitsland. "Ik heb Toomaj sinds zijn arrestatie niet meer kunnen spreken. Ook mijn zussen die in Iran wonen mogen onze Toomaj niet bezoeken in de gevangenis."

'Corruptie op aarde'

De rapper staat bekend om zijn teksten waarin hij het regime bekritiseert. Vorig jaar verdween hij al kort achter de tralies, maar deze keer is hij aangeklaagd voor wat officieel 'corruptie op aarde' heet. Daar valt in Iran verzet tegen het regime onder, en iemand die daaraan schuldig wordt bevonden riskeert de doodstraf.

Volgens de oom van Toomaj is er geen sprake van een eerlijk proces. "De overheid heeft een eigen advocaat aangewezen. Hij komt niet op voor de rechten van mijn neef, maar voor de belangen van de overheid."

Terwijl rapper Toomaj nog wacht op het definitieve oordeel, is het voor radioloog Hamid Ghare-Hasanlou al te laat. Hij is vorige week ter dood veroordeeld. De arts zou betrokken zijn bij de moord op een lid van de Basij, een paramilitaire militie van vrijwilligers die door het regime wordt ingezet om de protesten neer te slaan.

"De Iraanse autoriteiten hebben geen enkel bewijs getoond", vertelt zijn broer Hasan Ghare-Hasanlou die al drie jaar in Nederland woont. Hij heeft zijn broer sinds diens arrestatie niet gesproken. Wel zag hij een foto rondgaan op sociale media waarop zijn broer zwaargewond in het ziekenhuis te zien is.

"Ze hebben mijn broer blijkbaar zo mishandeld dat hij vier gebroken ribben heeft", vertelt hij. "De artsen in het ziekenhuis hebben deze foto online gezet, omdat ze graag iets voor mijn broer wilden doen."

Ook artsen in het buitenland vragen aandacht voor de radioloog:

Hamid Ghare-Hasanlou werd samen met zijn vrouw Farzaneh opgepakt. Zij zou na martelingen hebben verklaard dat haar man iemand van de vrijwillige ordetroepen een schop heeft gegeven. Ze trok de verklaring later in, maar het was al te laat. Toen hij na zijn operatie wakker werd, moest hij direct door naar de rechtbank waar hem de doodstraf werd opgelegd. Zijn vrouw moet 25 jaar de gevangenis in.

Verklaringen afdwingen

Ook rapper Toomaj heeft - vrijwel zeker onder dwang - een verklaring afgelegd. Die is opgenomen en uitgezonden door een televisiezender die verbonden is aan het regime. In de video worden de beelden van zijn eigen videoclip gebruikt en zegt Toomaj dat muziek kan aanzetten tot geweld. Hij biedt vervolgens zijn excuses aan.

Het is voor zijn oom Eghbali de eerste keer in anderhalve maand dat hij zijn neef weer ziet. Hij hoort in zijn woorden geen spijt. "Wat ik zie is een Toomaj die 42 dagen gemarteld is. Natuurlijk zegt hij dat hij zijn woorden terugneemt, zijn leven hangt ervan af." Ook Amnesty International zegt dat de rapper gemarteld is.

De VS heeft vorige maand nog sancties opgelegd aan zes hooggeplaatste medewerkers van de Iraanse staatstelevisie, vanwege hun rol bij het uitzenden van afgedwongen bekentenissen.

Politieke sponsoren

Eghbali vraagt ook via de Duitse politiek aandacht voor zijn neef. Het SPD-Bondsdaglid Ye-One Rhie is inmiddels 'politiek sponsor' van Toomaj. Dat houdt in dat ze zijn zaak onder de aandacht houdt en zo de druk opvoert. Meerdere Duitse politici zijn inmiddels politiek sponsor van Iraniërs die op de dodenlijst staan.

Hasan Ghare-Hasanlou probeert ondertussen samen met zijn familie in Iran zijn broer in hoger beroep vrij te krijgen. "Ik durf er op dit moment niet aan te denken dat mijn broer echt wordt opgehangen."