Lisa Schallenberg
redacteur Economie
Lisa Schallenberg
redacteur Economie
Al vijftig jaar hadden we niet meer gezien wat we dit jaar hebben meegemaakt: zo'n snelle stijging van de prijzen. De hoge inflatie leidde tot meer ongekende gebeurtenissen: centrale banken verhoogden de rente in rap tempo.
Ook goedkoop geld lenen voor een huis - wat de afgelopen jaren bijna normaal leek - is er nu niet meer bij. Als gevolg daarvan daalden de huizenprijzen ineens, nadat ze jarenlang omhoog schoten.
Hoe staat de economie er aan het einde van 2022 voor? En wie vangen de hardste klappen op? We laten het zien in vijf grafieken.
De economie groeide hard:
De economie groeide dit jaar hard, vooral in het tweede kwartaal, ondanks de inflatie. Dat is te danken aan de heropening van de economie na corona, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom van ING. Want in januari zaten we nog in lockdown. "Mensen gingen er massaal weer op uit en gaven als vanouds hun geld uit, in plaats van te sparen zoals in de coronajaren. Het gaf een enorme boost aan sectoren die dicht waren geweest."
Op dat moment liep de inflatie al flink op. "Maar dat werd toen nog niet gevoeld door veel mensen", zegt Blom.
De inflatie schoot omhoog:
De gemeten inflatie en wat mensen ervaren, loopt uiteen. Mensen die nog een vast energiecontract hadden met een lage prijs, hadden geen last van de gestegen energieprijzen. Maar mensen die noodgedwongen een nieuw energiecontract moesten afsluiten en in een slecht geïsoleerde woning wonen konden er wel honderden euro's per maand op achteruitgaan.
De inflatie werd gedurende het jaar ook voelbaarder, doordat bij steeds meer mensen hun vaste energiecontract afliep en doordat de boodschappen harder in prijs gingen stijgen.
Toch bracht de inflatie lang niet iedereen in de problemen. "Het was het jaar waarin de tweedeling tussen mensen die het goed hebben en mensen die dat niet hebben, groter is geworden", zegt Blom.
Mensen blijven sparen:
Zoals je in de grafiek hierboven kan zien, leggen mensen nog steeds geld in op hun rekeningen. In april ging er wat spaargeld uit, volgens ING ook doordat de lockdownbeperkingen werden opgeheven en mensen toen veel uitgaven. Maar het extra geld dat - gedwongen - is gespaard in coronatijd, staat bij de meeste mensen nog gewoon op hun rekening.
Maar dat zijn gemiddelden, benadrukt Blom. "Dat spaargeld is niet gelijk verdeeld. De huishoudens die hebben opgepot, hebben vaak al hogere inkomens. In die groep zitten ook mensen met een energiezuinige woning. Die hebben een prima jaar gehad."
Daartegenover staan mensen met veelal een lager inkomen, een variabel energiecontract en een slecht geïsoleerde woning, schetst Blom. "Dat zijn mensen die ontzettend geraakt zijn."
Dat beeld herkent de Voedselbank. Zij geven nu wekelijks voedselhulp aan 120.000 Nederlanders, het hoogste aantal ooit, zegt de koepel. Een jaar geleden waren dat er nog zo'n 92.000. Vooral de laatste drie maanden van het jaar steeg het aantal klanten.
"Elke maand komen mensen bij ons wier vaste energiecontract bijvoorbeeld afloopt. Dat is een nieuwe groep voor ons. Mensen met een fulltimebaan, die ineens toch aan de criteria van de voedselbank voldoen", zegt Tom Hillemans van de koepel van Voedselbanken.
Geld lenen kost weer geld:
Om de hoge inflatie van dit jaar te dempen, kwamen centrale banken in actie. Ze verhoogden het belangrijkste rentetarief in hoog tempo, zoals je in de grafiek hierboven kan zien. Ineens kost geld lenen weer geld.
De eerste gevolgen zijn ook al zichtbaar: de huizenprijzen daalden snel. Als geld lenen duurder wordt, houden mensen minder over om te bieden op een huis. Huizen werden in het derde kwartaal bijna 6 procent goedkoper dan het kwartaal daarvoor.
De huizenprijzen dalen:
Volgend jaar zullen de gevolgen van die stijgende rente nog duidelijker worden, zegt Blom. "Het werkt verder door in de huizenmarkt, maar ook voor bedrijven en de overheid wordt het duurder om te investeren."
Economisch wordt volgend jaar een mager jaar, denkt Blom. "We denken dat we nu in een milde recessie zitten. Dat is niet leuk, bedrijven zullen daardoor failliet gaan, mensen zullen hun baan verliezen. Voor sommige mensen een pijnlijk jaar, maar gemiddeld genomen geen dramatisch beeld." Maar onder meer door de oorlog is de onzekerheid zo groot, dat het enorm kan mee- of tegenvallen.
Voor de portemonnee van huishoudens wordt 2023 een milder jaar, is de verwachting. Want met het harder stijgen van de prijzen afgelopen jaar, nam ook de druk op het kabinet toe om huishoudens tegemoet te komen. Volgend jaar komt er onder meer een maximumprijs voor energie, het minimumloon stijgt en ook de toeslagen gaan omhoog.
Dat haalt de scherpe randjes van de inflatie af, maar tijdelijke steun zoals het prijsplafond heeft een nadeel: het loopt een keer af. De grote vraag voor de wat langere termijn is welke pijn er overblijft wanneer het prijsplafond stopt.
