Van kernenergie afhankelijke Fransen vrezen winter zonder stroom
De Fransen zijn bang voor een black-out deze winter. Een flink aantal kerncentrales ligt stil en de angst is dat er straks onvoldoende elektriciteit is om alle huishoudens en bedrijven van stroom te voorzien.
Frankrijk telt achttien kerncentrales met opgeteld 56 reactoren. Daarvan is bijna de helft buiten bedrijf. Er wordt regulier onderhoud aan gepleegd en er zijn reparaties nodig. Het afgelopen jaar zijn bij meer dan tien reactoren scheurtjes in leidingen ontdekt.
De productie van kernenergie in Frankrijk is daarmee op een historisch laag niveau gekomen, en dat precies op het moment dat door de oorlog in Oekraïne een mondiale energiecrisis speelt. Begin deze maand deed minister van Klimaat Agnès Pannier-Runacher een oproep aan energiebedrijf EDF om met oplossingen te komen "om de winter door te komen". Als maar een deel van de reactoren in gebruik is, bestaat er namelijk een kans dat er straks een tekort aan elektriciteit is.
"Het scenario waar iedereen bang voor is is een winteravond als het koud is. Mensen komen uit hun werk en zetten dan allemaal de verwarming en de tv aan'', vertelt Emmanuelle Galichet, die als natuurkundige is verbonden aan de hogeschool CNAM . "Dat gaat leiden tot een piek in het elektriciteitsgebruik. Op een echt koude dag is er dan misschien niet genoeg stroom om aan de vraag te voldoen. Dan krijg je het risico van een black-out."
Dat betekent dat in delen van Frankrijk, of in het ergste geval in het hele land, de stroom uitvalt. Dat kan kort of lang duren, afhankelijk van de ernst van de storing. In de winter van 1978 had Frankrijk al eens een black-out. Een groot deel van het land zat toen vier uur zonder elektriciteit.
Frankrijk begon in de jaren 50 met de bouw van kerncentrales, in opdracht van president De Gaulle, om minder afhankelijk te zijn van energie uit het buitenland. Inmiddels zijn de 56 reactoren verantwoordelijk voor zo'n 70 procent van alle energie die in Frankrijk wordt geproduceerd.
Bedrijven en burgers moeten ook gewoon minder energie gaan gebruiken. Zuinig doen is de makkelijkste remedie.
Maar nu de reactoren op grote schaal uitgeschakeld zijn en er krapte is op de internationale energiemarkt zit het land met de problemen. Een black-out kán voorkomen worden. Netbeheerder RTE sluit niet uit dat de spanning op het elektriciteitsnet wordt verlaagd als dat nodig is: daarmee daalt de stroomconsumptie.
Ook kan de stroomvoorziening aan bedrijven of woonwijken enkele uren preventief worden stopgezet. Die maatregelen moeten voorkomen dat RTE wordt overvraagd en het netwerk overbelast raakt. "Bedrijven en burgers moeten ook gewoon minder energie gaan gebruiken", zegt onderzoekster Emmanuelle Galichet. "Zuinig doen is de makkelijkste remedie."
Daarvoor is een speciale site en app ontwikkeld in Frankrijk: EcoWatt. Daar wordt in drie kleuren de actuele status van de energievoorziening weergegeven. Bij groen gaat alles goed, oranje is de risicozone als er veel stroom wordt verbruikt en als de landkaart rood kleurt, kan op bepaalde plekken dus de stroom worden afgesloten.
Geen stok achter de deur
Consumenten kunnen met de app op hun telefoon elk moment van de dag zien of er problemen dreigen en hun gedrag dan aanpassen: EcoWatt voorspelt de situatie voor de komende drie dagen. Op het televisienieuws komt de applicatie met de drie kleurtjes elke avond in beeld bij het weerbericht.
Critici verwijten de regering dat ze geen stok achter de deur heeft. De Fransen wordt vriendelijk verzocht om energie te besparen, maar er is geen sprake van dwang of sancties. Bovendien houdt de regering met miljardensubsidies de energieprijzen laag. Ook dat moedigt de Fransen niet aan om te bezuinigen, luidt de kritiek.
De problemen zelf die nu spelen bij de kerncentrales zijn niet snel op te lossen. Ze zijn het gevolg van verschillende oorzaken en een ongelukkige samenloop van omstandigheden.
100 lassers uit de VS en Canada
"Veel van het geplande reguliere onderhoud van reactoren is de laatste jaren uitgesteld door corona en dat hoopt zich nu op", zegt Emmanuelle Galichet. "In oktober was er een wekenlange staking bij kerncentrales. Dat heeft tot ook weer tot nieuwe vertragingen geleid."
En er is een politieke verantwoordelijkheid, volgens de onderzoekster. Kerncentrales zijn de laatste decennia veronachtzaamd. "Politici gingen er lang van uit dat we allemaal minder stroom zouden gaan gebruiken. Daardoor werd minder geïnvesteerd in de centrales en ook in kennis. Om de reparaties aan onze eigen centrales nu uit te voeren, worden zo'n 100 lassers uit de Verenigde Staten en Canada gehaald. Die vakmensen heeft Frankrijk zelf niet meer in huis."
