Een Nederlandse 'bookmaker' in het Vaticaan

• 

  Andrea Vreede

  Correspondent Vaticaan

Paus Franciscus is bezig met een cultuuromslag. Hij wil geen Kerk die in zichzelf is gekeerd, maar een instituut dat de deuren openzet naar de wereld. Een mooi voorbeeld van deze niet altijd soepel verlopende mentaliteitsverandering is de tentoonstelling BOOK! BOOM! die vandaag officieel is geopend in de Apostolische Bibliotheek in Vaticaanstad.

Het is het resultaat van een dynamische en verrassende samenwerking tussen de pauselijke bibliotheek en de Nederlandse grafisch ontwerper Irma Boom. Zelf noemt Boom (1960) zich overigens liever Bookmaker, want ze heeft in de afgelopen jaren wereldfaam bereikt, vooral als boekenmaker voor o.a. bedrijven en modehuizen.

Het idee voor de tentoonstelling ontstond in 2018. Tijdens haar verblijf als artist-in-residence in het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome liep Boom de deur van de Apostolische Bibliotheek plat. Iedere dag bracht ze er uren door om boeken te bestuderen en het personeel te overstelpen met voor hen volstrekt onverwachte vragen. "Wat is jullie grootste boek en wat is het kleinste?".

"Het waren vragen die bij ons nooit zouden zijn opgekomen," zegt priester Giacomo Cardinali, verantwoordelijk voor de expositieruimte van de bibliotheek. "Boom kijkt op een hele andere manier dan wij. Wij zien alleen de tekst en de inhoud. Zij ziet het boek op een moderne manier, als een zintuigelijke ervaring. Het was traumatisch! Maar ze heeft wel langzamerhand onze manier van kijken veranderd."

Een boek is voor altijd

Voor Boom was de ontmoeting met zoveel oude en bijzondere boeken zeer inspirerend. "Boeken zijn onveranderlijk en voor altijd. Ze zijn relevanter dan ooit in dit vluchtige internettijdperk. Ze zijn een fundamenteel onderdeel van onze traditie en cultuur, een bron van kennis en wijsheid en de sleutel tot het verleden. De Vaticaanse bibliotheek is daar een bewijs van," zegt ze.

Booms moderne concept van boeken viel ook in hogere sferen op. Ze werd door het toenmalig hoofd van de Apostolische Bibliotheek, kardinaal José Tolentino de Mendonça, uitgenodigd om een tentoonstelling in te richten, met als doel een dialoog tot stand te brengen tussen de eeuwenoude collectie vol handschriften en oude drukken van het Vaticaan en de moderne ontwerpen van haarzelf.

Het project kreeg daarbij ondersteuning van de Nederlandse ambassade bij de Heilige Stoel. In de tentoonstellingszaal liggen boeken die ontworpen zijn door Irma Boom naast oude en moderne Griekse, Latijnse en Arabische exemplaren. En zelfs het oudste gedrukte pocketboek ooit: het verzameld werk van de Romeinse dichter Vergilius uit 1501.

Nieuwe en oude garde

"De samenwerking met de organisatoren was heel relaxed," beschrijft Boom. Op de vraag of ze iets heeft gemerkt van de veranderingen die door de paus zijn doorgevoerd, antwoordt ze enthousiast.

"Jazeker, ik ben zelf onderdeel van één van die veranderingen. Net als de vele vrouwen die nu binnen de bibliotheek afdelingen leiden. Maar je merkt ook dat niet iedereen even blij is met dit soort projecten. Aan de hoogste top staan nog steeds zeer conservatieve geestelijken die hier helemaal niet op zitten te wachten."