Na Cherson lijkt doorbraak logisch, 'maar strijd is nog niet voorbij'

• Erika de Joode

  redacteur Online

Voor de Oekraïense president Zelensky lijkt het klip en klaar: het vertrek van Russische troepen uit Cherson markeert volgens hem het begin van het einde van de oorlog in zijn land. Hij zei het gisteren bij een verrassingsbezoek aan de bevrijde havenstad, en vandaag drukte hij zich in soortgelijke bewoordingen uit bij aanvang van de G20-top op Bali.

"Ik ben ervan overtuigd dat dit het moment is waarop de verwoestende Russische oorlog moet en kan worden gestopt", zei de Oekraïense president in een videoboodschap voor de twintig aanwezige wereldleiders, onder wie de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov.

D-day

Volgens Zelensky is de Russische terugtrekking uit Cherson vergelijkbaar met D-day, de geallieerde invasie in Normandië die in juni 1944 het begin van het einde van de Tweede Wereldoorlog inluidde. "Het was nog geen eindpunt in de strijd tegen het kwaad, maar wel allesbepalend voor het verdere verloop. Dat is precies wat we nu voelen", zei hij tegen de G20-leden.

Defensiedeskundige Peter Wijninga noemt de woorden van Zelensky opvallend. "De toon lijkt iets minder defensief en het klinkt allemaal iets minder vastberaden om door te vechten", zegt hij.

Tegelijkertijd geeft de Oekraïense president verwarrende signalen af, vindt de defensiespecialist van het Haagse Centrum voor Strategische Studies. "Ik dacht eerst: dit biedt een opening voor onderhandelingen. Maar Zelensky zei ook dat hij klaar is voor vrede in heel Oekraïne, dus ook in de gebieden die nu nog door Rusland zijn bezet."

Het gaat onder meer om de vier regio's in het oosten van Oekraïne die Rusland na schijnreferenda heeft geannexeerd. "De Russen zijn nog niet verslagen en dat gaat ook niet 1-2-3 gebeuren", denkt Wijninga. Hij noemt de inname van Cherson een "enorme psychische opsteker" voor de Oekraïners, maar verwacht vooral in het gebied rond het Oost-Oekraïense Bachmoet nog een flinke strijd.

Op die stad, die nu nog in Oekraïense handen is, azen de Russen al langere tijd. "Er zal waarschijnlijk nog veel bloed vloeien voordat de oorlog over is. Dat is de trieste praktijk." Vandaag zouden op Oekraïne meer dan honderd kruisraketten zijn afgevuurd, het hoogste aantal ooit op een dag.

Volgens Wijninga is Zelensky zich daarvan bewust en probeert hij daarom op andere manieren veranderingen teweeg te brengen, bijvoorbeeld door druk uit te oefenen via de G20. De daarbij aangesloten wereldleiders komen naar verwachting vanavond met een verklaring waarin de meeste landen de Russische invasie van Oekraïne veroordelen.

Oud-diplomaat Ed Kronenburg denkt dat de G20-top wel een en ander in beweging kan brengen. Volgens hem moeten de woorden van Zelensky in dat licht worden gezien. De Oekraïense president zet de deur naar vredesonderhandelingen impliciet op een kier, zegt Kronenburg, hoewel Zelensky zelf duidelijk geen vragende partij wil zijn.

"Achter de schermen van een G20-top gebeurt een hoop", legt de diplomatiekenner uit. Zo wordt geprobeerd China zover te krijgen om druk uit te oefenen op bondgenoot Rusland. En sommige landen zullen hebben gesproken met de Russische buitenlandminister Lavrov. "Als Zelensky wil je dan niets doen om dat soort gesprekken te doorkruisen", denkt Kronenburg.

Volgens de oud-diplomaat zou een doorbraak nu logisch zijn. Niet alleen vanwege de G20 en de toenemende druk op Rusland, maar ook omdat de winter in aantocht is en Oekraïne na 'Cherson' nog meer aan de winnende hand is. Ook Zelensky zelf zou zijn aangespoord om zich wat bereidwilliger op te stellen ten opzichte van onderhandelingen met Rusland. En dan is er nog het economische verhaal: iedereen heeft last van deze oorlog.

"Al die elementen samen zorgen ervoor dat dit misschien het moment is om door te kunnen. En dat kan, alles bij elkaar, ook een verklaring zijn voor de toon van Zelensky."