‘Farmaceuten ontlopen verantwoordelijkheid bij opkomende infectieziekten’
Grote farmaceutische bedrijven investeren nauwelijks meer in onderzoek naar opkomende virussen, ondanks de ervaringen met de coronapandemie. Dat blijkt uit onderzoek van de gerenommeerde organisatie Access to Medicine Foundation.
De investeringen blijven volgens de nonprofitorganisatie vooral uit omdat onderzoek naar nieuwe infectieziekten financieel niet aantrekkelijk is. Experts reageren bezorgd. "Als corona één ding heeft bewezen, dan is het dat een infectieziekte die aan de andere kant van de wereld ontstaat hier grote gevolgen kan hebben", zegt Chantal-Bleeker-Rovers, hoogleraar uitbraken infectieziekten aan het Radboudumc.
Nachtkaars
De laatste coronagolf verliep deze herfst relatief geruisloos. Eerdere covid-infecties en vaccinaties hebben geleid tot enige weerstand onder veel Nederlanders. Bovendien voelen minder mensen de noodzaak voor de herhaalprik. Er wordt minder getest bij een verkoudheid en het begint weer gewoon te worden om verkouden en hoestend op kantoor te verschijnen.
Terug naar normaal. Al waarschuwt Bleeker-Rovers, net als viroloog Marion Koopmans, dat het nog te vroeg is om het einde van de pandemie al in te luiden. Het advies blijft om te blijven testen bij klachten en wanneer nodig thuis te blijven.
Intussen kan worden vastgesteld dat de grote farmaceuten in ieder geval wel zijn teruggegaan naar hun oude werkwijze. Na de grote inspanningen om in een recordtempo een vaccin voor het coronavirus te ontwikkelen, investeert de grote meerderheid van deze bedrijven wederom niet meer in onderzoek naar opkomende virussen.
Terwijl er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie nog voldoende infectieziekten zijn die potentieel zeer bedreigend zijn voor de wereldwijde volksgezondheid.
En daarmee wordt een oude fout herhaald. Nieuwe coronavirussen stonden immers ook op de waarschuwingslijst van de WHO, maar noemenswaardig onderzoek voor een vaccin werd door grote farmaceuten niet verricht. Tot het een wereldwijd probleem werd.
"Bij de monkeypox-uitbraak afgelopen zomer zag je hetzelfde", aldus Bleeker-Rovers. "Die kwam mede doordat er afgelopen jaren nauwelijks iets is gedaan om in Afrika deze infectieziekte te bestrijden, terwijl die daar al jaren besmettingen veroorzaakt."
'Bekende tragiek'
Het probleem is dat werken aan vaccins tegen opkomende infectieziekten niet rendabel is voor farmaceutische bedrijven. "Met name de bevolking van ontwikkelingslanden heeft last van infectiezieken", zegt Marijn Verhoef, directeur Onderzoek bij de Access to Medicine Foundation.
"Dat is in hoge-inkomenslanden zoals in het Westen veel minder het geval. En juist daar kunnen farmaceuten hun geld verdienen. Dus die zetten voornamelijk in op de ontwikkeling van medicijnen tegen daar veel voorkomende ziekten als kanker en hart- en vaatziekten."
Volgens Erasmus-hoogleraar Virologie Koopmans is dit de bekende tragiek. "Er is pas markt voor een vaccin als je weet wat de impact van de ziekte is. Zolang de infecties beperkt zijn, is er dus geen markt."
Wereld ideaal voor virussen
Inmiddels is het echter steeds meer in het belang van het Westen om de opkomende infectieziekten een halt toe te roepen. De wereldbevolking groeit, met name in ontwikkelingslanden. Dat is ideaal voor een virus om zich te verspreiden. Bijvoorbeeld in sloppenwijken die ontstaan door verdere verstedelijking en die ook weer de leefgebieden van dieren verdringen.
"Dat zorgt weer voor meer intens contact tussen mens en dier. Die combinatie met ook klimaatverandering en migratie maakt veel mogelijk voor infectieziekten om over te springen op mensen én zich snel te verspreiden. Dat maakt dat de risico's hoog zijn", zegt Koopmans.
Om de perverse marktwerking te doorbreken, is in 2017 tijdens een bijeenkomst van het Wereld Economisch Forum de CEPI opgericht. Een internationale coalitie die dankzij steun van de Bill & Melinda Gates Foundation en diverse landen honderden miljoenen kon investeren in de ontwikkeling van vaccins. Moderna kreeg bijvoorbeeld financiering voor de ontwikkeling van het succesvolle mRNA-vaccin tegen corona.
'Winst covidvaccins naar onderzoek'
Volgens Koopmans moeten landen met publieke financieringsprogramma's navolging geven aan de inspanningen van de CEPI. Het is volgens haar de enige manier om structureel geld vrij te maken als er tijdelijk geen markt is.
"Tegelijkertijd, farma heeft een enorme financiële klapper gemaakt met de covid-vaccins. Ik zou zeggen: doe als farmaceut eens gek en herinvesteer een deel van de winst in onderzoek naar opkomende infectieziektes. Dan heb je direct langdurig een grote researchcapaciteit."
