Wrak uit Waddenzee geeft 17de-eeuwse trouwjurk prijs

Het Palmhoutwrak dat bij Texel werd teruggevonden, blijkt nog een topstuk in zijn rijke lading te hebben gehad. Eerder waren al uiterst zeldzame kledingstukken uit de Gouden Eeuw, bijzondere tapijtresten en een zilveren pronkbeker gepresenteerd, nu blijkt er een luxe kledingstuk van 400 jaar oud opgedoken. Het gewaad, waarschijnlijk een trouwjurk, is vandaag gepresenteerd in Museum Kaap Skil op het Waddeneiland.

De lading werd in 2014 boven water gehaald en al snel hadden archeologen door dat er unieke stukken tussen zaten. "Ik zeg soms dat er in de hele wereld maar genoeg 17de-eeuwse kleding is om een paar kledingkasten te vullen, en dit was nog een hele kledingkast erbij", legt conservator Alec Ewing uit. "Het is echt een weergaloze collectie."

Niet dat dat bij het vandaag gepresenteerde gewaad meteen duidelijk was. "Zoals altijd bij textiel uit scheepswrakken was het eigenlijk een grote bende. De meeste stukken vielen uit elkaar en waren bruin en moeilijk te herkennen. Er is eerst vooral gekeken naar de topstukken die al duidelijk herkenbaar waren en de rest van de gigantische lading werd nat en vies bewaard."

Begin dit jaar bleek dat er nog een complete jurk was gevonden. Dat was een hele puzzel, omdat kleding destijds uit losse onderdelen bestond. "Mouwen, kraag, andere onderdelen zaten allemaal los. Die werden bij het aankleden ter plekke vastgepind door je dienstmeid. Vandaar dat eerst niet duidelijk was of alles wel bij elkaar hoorde."

Liefdesknopen

Uiteindelijk bleek het te gaan om een kledingstuk van zijde waarop zilveren plaatjes zijn geweven in een herhalend patroon. Omdat zo'n versiering liefdesknopen heet en de jurk een fortuin moet hebben gekost, denken de onderzoekers dat het een trouwjurk was. Ewing: "Er zijn maar een handvol momenten in het leven van een rijke vrouw dat ze zo'n kostuum bedekt met zilver zal hebben gedragen."

Bovendien is de jurk in een stijl die rond 1625 populair was, terwijl het schip waarschijnlijk 30 of 40 jaar later pas gezonken is. "Dat is een tijdpuzzeltje, maar trouwjurken worden wel vaker bewaard door mensen. Een van de oplossingen kan zijn dat er een oudere vrouw aan boord was."

Wie dat precies was, is niet bekend. Het vinden van namen van opvarenden is volgens Ewing heel lastig, alleen al omdat de naam van het schip onbekend is. Het werd na de ontdekking het Palmhoutwrak genoemd, omdat het dat bijzondere hout aan boord had. "Maar we hebben wel een theorie. Waarschijnlijk was dit de collectie textiel van een Nederlands gezin dat in de 1d7e-eeuw van de Middellandse Zeeregio terugging naar de Republiek."

Of het gezin de scheepsramp heeft overleefd, is eveneens onbekend.

De kledingschatten zijn vanaf zondag te bezichtigen in Kaap Skil. Daarvoor heeft het museum unieke vitrines laten maken: om te voorkomen dat de stukken vergaan worden ze in beperkt licht en zuurstofvrij bewaard in stikstof.

"Het was een duivels dilemma. Het is organisch materiaal en dus aan afbraak onderhevig. Je zou het altijd in depot kunnen bewaren, maar het zijn stukken die het echt verdienen om getoond te worden. Een prijzige optie, maar wel fantastisch."

Wat de opstelling vooral duur maakte, was de grootte: vijf vitrines van deze omvang op overdruk is wereldwijd ongekend. "Er zijn een paar musea in de wereld die objecten zo behandelen. In Washington D.C. de Onafhankelijkheidsverklaring bijvoorbeeld. Maar dat is een dun velletje papier, we hebben het hier over enkele kubieke meters."

Dat biedt de mogelijkheid de jurken en andere topstukken uit het Palmhoutwrak permanent te laten zien op Texel. Een paar kousen bijvoorbeeld die eerder al geliefd waren bij het publiek, zegt Ewing. "Die zijn nog prachtig, je zou ze zo kunnen aantrekken."

"Een van mijn persoonlijke favorieten zijn de onderdelen van een toiletset, met een tafelspiegel met beklede deurtjes, iets wat mogelijk een speldenkussen was en etuitjes met kammen en zo. Ik zie daarbij zo voor me dat ik over de schouder van die dame kan meekijken."