‘Schadelijk’ en ‘ongepast’: nieuwe seizoen van The Crown valt niet in de smaak
Vanaf vandaag is het vijfde seizoen van het Netflix-succes The Crown te zien. De hitserie over het Britse koningshuis was altijd al ongemakkelijk voor koninklijke kringen en er was vaak discussie over de historische juistheid van de dramaserie. Maar dit seizoen ligt extra gevoelig.
Niet alleen komt deze reeks op het moment dat koningin Elizabeth net is overleden en haar zoon Charles nog maar enkele maanden op de troon zit, hij speelt zich bovendien af in de roerige jaren 90.
Een tijd waarin het sprookjeshuwelijk tussen Charles en prinses Diana eindigde in een vechtscheiding en de kranten vol stonden met sensationele berichten over het koninklijk huis. Ook het beruchte interview van BBC-journalist Martin Bashir met prinses Diana komt in de nieuwe serie aan bod.
In dit gesprek zei de prinses, die onder valse voorwendselen tot praten werd verleid, dat er niet twee maar drie mensen in haar huwelijk waren en dat het daardoor - typisch Brits understatement - "tamelijk druk" was. Diana doelde op de affaire van haar echtgenoot met Camilla. Seizoen vijf van The Crown eindigt op het moment van het auto-ongeluk in Parijs in augustus 1997, waarbij Diana om het leven kwam.
Kwaadaardige fictie
"Deze serie leidt tot veel meer discussie en controverse dan de vorige", zegt Victoria Murphy, gespecialiseerd in de Britse koninklijke familie. "Onder andere omdat het over een periode gaat die veel mensen zich nog herinneren. De personages en andere betrokkenen zijn nog in leven, weten wat er echt is gebeurd, en leveren kritiek op de verfilmde scènes."
Zo ook oud-premier John Major, die de scènes met hem en prins Charles "schadelijke onzin" heeft genoemd. In de serie vindt een geheime ontmoeting plaats waarin Charles aanstuurt op een snellere troonopvolging. Maar zo'n gesprek heeft nooit plaatsgevonden, verklaart de oud-premier. Hij zegt ook nooit benaderd te zijn door de schrijvers van The Crown om iets te checken en noemt de serie "kwaadaardige fictie".
Disclaimer
"De jaren 90 was een ontzettend moeilijke tijd, zowel voor de familie persoonlijk als voor de Britse monarchie", zegt Victoria Murphy. "Ze waren constant negatief in het nieuws, het was een dieptepunt in de populariteitscijfers van het koningshuis. De dood van Diana stortte het land in massale rouw; het was een emotionele periode waarin het koningshuis wankelde. Dit alles wordt nu weer opgerakeld in een gedramatiseerde versie, wat effect kan hebben op hoe de royals als individuen, maar ook het koningshuis als institutie, vandaag de dag door het publiek worden gezien."
Vorige maand riep de beroemde actrice Judi Dench op om een disclaimer toe te voegen aan elke aflevering van The Crown, die kijkers erop wijst dat de serie zich niet aan historische feiten houdt. Het is volgens haar schadelijk dat de serie de grens tussen historische waarheid en sensatiezucht overschrijdt.
Lastig grensvlak
Ook Victoria Murphy ziet het risico dat kijkers de fictie aanzien voor feiten. "Dit programma spreekt erg tot de verbeelding. Het wordt door miljoenen mensen over de hele wereld bekeken. In veel gevallen beeldt het historische momenten en vertrouwelijke gesprekken uit, waarvan we helemaal niet weten hoe die in het echt zijn verlopen. We weten niet wat voor conversaties er werkelijk achter gesloten deuren zijn gevoerd, en zullen dat ook nooit te weten komen."
"Maar The Crown vult juist deze momenten op met bedachte, dramatische scenes. Logischerwijs leidt dat tot veel discussie en ophef, uiteraard valt er weinig aan te doen. We leven in een democratie en je kan het moeilijk verbieden. Maar deze serie bevindt zich op een lastig grensvlak."
Een soort dans
Volgens de makers is The Crown altijd bedoeld als "fictief drama gebaseerd op historische gebeurtenissen". Ze ensceneren "wat achter gesloten deuren gebeurd zou kunnen zijn in een decennium waarin de koninklijke familie uitgebreid werd onderzocht en gedocumenteerd door journalisten en historici."
In een Q&A met de acteurs noemt Elizabeth Debicki, die Diana speelt, het een soort dans. "Als acteurs nemen we allemaal onze eigen interpretatie van de personages mee naar de set. Iedereen heeft zijn eigen gehechtheid aan de karakters, eigen herinneringen, een persoonlijke band, en dan zijn er ook de voortlevende herinneringen aan deze personen. En daarvoor moet allemaal ruimte blijven. Het is een dans tussen al deze interpretaties, een heel mooi proces, maar ook erg ingewikkeld."
Acteur Jonny Lee Miller, die premier John Major speelt in scènes waarover nu veel discussie is, vindt dat de serie probeert publieke figuren "te vermenselijken". Het kan volgens de acteur meer begrip creëren voor hun levensverhaal.
Het is moeilijk om kijkers mee te nemen in de interne belevingswereld van een persoon die juist niet haar emoties liet zien.
Over haar rol als koningin Elizabeth zegt Imelda Staunton: "We spelen hun leven in een tijd dat het moeilijk was, er was veel aan de hand. Scenarist Peter Morgan creëert prachtige scènes rond echte gebeurtenissen, maar hij geeft het een hart, een ziel en eigen gedachten. De essentie van drama is dat het gebaseerd is op moeilijke situaties, dingen die misgaan, en hoe mensen omgaan met tegenslag."
De actrice noemt het spelen van een koningin die vrijwel nooit haar emoties liet zien een uitdaging. "Er waren dagen dat het lukte en dagen dat ik het niet voelde. Het is moeilijk om kijkers mee te nemen in de interne belevingswereld van een persoon die juist niet haar emoties liet zien. Wat dat betreft zitten we als acteurs opgesloten in de rollen die we spelen."
Dominic West, die Charles speelt in het nieuwe seizoen, zegt dat het privéleven van de koning wereldwijd onder een vergrootglas heeft gelegen, en dat bij een echtscheiding altijd twee kanten zijn. "Hopelijk zorgt de serie ervoor dat alle kanten gehoord worden."
Constant op het wereldpodium
Feit is dat koning Charles er tientallen jaren over heeft gedaan om na de scheiding en Diana's plotselinge overlijden zijn reputatie en populariteit weer op te bouwen, vertelt expert Murphy.
"Het is hem gelukt los te komen van die achtergrond. De meerderheid van de Britten ziet hem graag als koning. En dat geldt ook voor de reputatie van zijn vrouw Camilla, die inmiddels queen consort is. Jarenlang werd ze niet geaccepteerd door het publiek, maar inmiddels is dat bijgedraaid. Het stel staat nu constant op het wereldtoneel, hun peilingen zijn positief en stabiel."
"Maar in de jaren 90 kregen ze vaak de schuld, omdat het merendeel van de Engelsen zich emotioneel betrokken voelde bij het verhaal van Diana. De serie plaatst al deze gevoeligheden weer in de schijnwerpers - waardoor het opnieuw wordt beleefd en herinnerd."
Troost
Net als in de vorige seizoenen kiezen de makers van The Crown ervoor de kijkers zelf het onderscheid te laten maken tussen feit en fictie. Er zijn geen toezeggingen gedaan over extra disclaimers bij de afleveringen, die vermelden dat het geen historische documentaire betreft maar een gefictionaliseerde dramaserie.
"Het is vrij absurd om te bedenken dat een Netflix-hitserie effect kan hebben op de toekomst van de Britse monarchie, maar toch is dat zo", zegt Murphy.
Acteur Jonathan Pryce, die prins Philip speelt, is ervan overtuigd dat het publiek zelf het onderscheid tussen echt en fictie kan maken. De gevoeligheid zit volgens hem vooral in de recente dood van de zeer geliefde koningin Elizabeth. "Toen ze overleed in september werden de vorige seizoenen van The Crown plots weer door vijf keer zo veel mensen online bekeken." Hij meent dat het publiek er misschien troost in kan vinden, door de koningin als personage weer op het scherm te zien.
