Trein of bus voor veel mensen geen optie, vooral in landelijk gebied

De auto nemen is op veel plekken in Nederland nog altijd de snelste manier om op de plaats van bestemming te komen. De reistijden naar ziekenhuizen of scholen zijn vaak veel korter met de auto dan met het ov of de fiets. Dat concluderen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). En dat heeft ook met politieke keuzes te maken.

Het PBL analyseerde de bereikbaarheid van werk en voorzieningen en kwam tot de conclusie dat bijvoorbeeld 30 procent van de ouderen binnen een half uur geen ziekenhuis of polikliniek kan bereiken als ze niet met de auto kunnen. Voor 12 procent van hen lukt dat zelfs niet binnen 45 minuten. Het gaat dan om ouderen die aan de randen van steden, dorpen en landelijk gebied wonen.

Vooral in buurten buiten de steden is de beschikbaarheid van openbaar vervoer verder afgenomen, constateert het PBL. Mensen zonder auto kunnen ook minder snel naar een supermarkt. Met de auto is men er in landelijke gebieden doorgaans binnen 15 minuten, maar met het openbaar vervoer is de bereikbaarheid beduidend lager.

De onderzoekers zeggen dat de beperkte bereikbaarheid het gevolg is van historische keuzes voor ruimtelijke ordening en de inrichting van het vervoersysteem. "In de praktijk is vervoersbeleid vaak beperkt tot het bestrijden van congestie en faciliteren van verkeersdoorstroming", zegt Jeroen Bastiaanssen, onderzoeker vervoersbeleid bij het PBL.

Krimp openbaar vervoer

Dat patroon van (on)bereikbaarheid is ten minste gedeeltelijk het gevolg van politieke keuzes, zeggen de onderzoekers, maar het is niet onomkeerbaar. "Door op buurtniveau inzicht te geven in de toegang tot banen, gezondheidszorg, onderwijs, winkels en groen met verschillende vervoerswijzen en op verschillende momenten van de dag en week, kunnen beleidsmakers beter afwegingen maken", zegt Bastiaanssen.

Met de informatie uit het onderzoek van PBL kan volgens de onderzoekers het debat worden gevoerd over nut en noodzaak van eventuele minimale bereikbaarheidsnormen. Ook kan het een handvat zijn voor een evaluatie van het beleid, niet alleen op vervoersgebied, maar ook voor publieke voorzieningen.

Het openbaar vervoer heeft al langer te maken met een krimp. Vandaag heeft de NS aangekondigd nog meer in de dienstregeling te snijden in verband met de personeelstekorten. Vanaf 7 november rijden er op een aantal trajecten minder treinen.

Nog geen herstel na corona

In juni waarschuwden provinciebesturen dat als het kabinet te snel stopt met de financiële steun voor het openbaar vervoer, veel lijnen zouden moeten sluiten. Ze merkten op dat het ov nog steeds niet zo populair is als voor de coronacrisis en dat het nog tot 2026 duurt voordat alle reizigers zijn teruggekeerd.