Servië in trek bij migranten als springplank naar EU
Het aantal asielzoekers stijgt. Dat merkt ook Nederland. Vorig jaar vroegen 35.000 mensen hier asiel aan, dat aantal werd dit jaar al in september bereikt. Volgens interne cijfers van het ministerie van Justitie, waar NRC deze week over berichtte, kunnen dat er in 2023 best eens 50.000 zijn - een aantal waar de opvang in Nederland bij lange na niet op is berekend.
Een van de favoriete routes om in Nederland of andere Noord-Europese landen te komen, loopt via de Balkan. Turkije is het eerste scharnierpunt voor veel mensen uit bijvoorbeeld het Midden-Oosten, Afghanistan en delen van Afrika. Daarvandaan trekken mensen vaak via Bulgarije of via Griekenland en Noord-Macedonië naar Servië, het tweede scharnierpunt.
Vanuit Servië gaat de tocht verder via Hongarije of Kroatië en Slovenië. Het nadeel van Hongarije is dat daar streng wordt gecontroleerd en dat er een hek langs de grens staat om migranten tegen te houden. Het voordeel: Hongarije hoort al bij het Schengengebied, waardoor de daaropvolgende grensovergangen normaal gesproken zonder controles overgestoken kunnen worden. Wordt voor de Kroatië-route gekozen, dan geldt dat pas vanaf Slovenië.
In veel gevallen betalen de asielzoekers grof geld aan mensensmokkelaars om de grenzen over de komen. De meesten van hen beschikken niet over visa voor de landen waar ze doorheen of naartoe gaan. Ze hebben dus formeel niet het recht om de grenzen over te steken. En ze vragen meestal ook geen asiel aan in de 'transitlanden'. De Europese grensbewakingsorganisatie Frontex spreekt dan ook van "irreguliere immigratie", al was het maar om het woord 'illegaal" te vermijden.
Stijging van 70 procent
In totaal telde Frontex over de eerste negen maanden van dit jaar 228.240 "irreguliere grensoverschrijdingen". Dat waren er weliswaar nog lang niet zoveel als in het topjaar 2015, toen de teller ruim boven het miljoen kwam, maar de toename bedroeg wel 70 procent ten opzichte van de eerste drie kwartalen van 2021.
De Balkan zag verreweg de meeste migranten aan zich voorbijtrekken: 106.396. Ook dat was een stijging van 70 procent vergeleken met een jaar eerder. Net als in de jaren ervoor waren dat vooral mensen uit Syrië (43.500) en Afghanistan (ruim 16.000).
Wel visum voor EU, niet voor Servië
Maar in de EU wordt momenteel een nieuw verschijnsel geconstateerd: een flinke toename van mensen uit landen die een visum nodig hebben voor het Schengengebied, maar niet voor Servië. Een van die landen is India. Mensen met een Indiaas paspoort reizen dan eerst zonder problemen naar Servië en dan steken ze "irregulier" de grens met Hongarije of Slovenië (via Kroatië) over.
In deze Nieuwsuur-video zie je hoe dat werkt:
Het Duitse persbureau DPA meldt op basis van een EU-document dat tussen januari en augustus 4500 "irreguliere grensoverschrijdingen" op naam van Indiërs staan. Een jaar eerder waren het er 550. Ook uit landen als Tunesië, Burundi en Cuba komen meer asielzoekers dan gebruikelijk de EU binnen; ook die mogen zonder visum Servië in.
Duitsland kwaad
Relatief gaat het om kleine aantallen, om honderden als India niet mee wordt gerekend. Toch windt een land als Duitsland zich er enorm over op dat Servië, een kandidaat-lid van de EU, niet in de pas loopt met het Europese visumbeleid.
Volgens de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Faeser beloont Belgrado landen die de onafhankelijkheid van de voormalige Servische provincie Kosovo niet erkennen met de visumvrijstelling. "Dat vind ik niet acceptabel", zei ze onlangs. "Servië moet de visa-praktijk veranderen. Niet ergens in de toekomst, maar onmiddellijk."
Ook de Eurocommissaris voor interne EU-zaken, de Zweedse Ylva Johansson, drong daarop aan. Zij dreigde zelfs de visumplicht weer in te voeren voor Serviërs die naar de EU willen. Die werd dertien jaar geleden juist afgeschaft.
De Servische president president Vucic lijkt aan die eis wel gehoor te willen geven. Hij heeft beloofd om het Servische visumbeleid tegen het eind van dit jaar in lijn te brengen het dat van de EU. De visumvrijstelling voor Burundi en Tunesië heeft hij al geschrapt. Daarnaast heeft Servië met Hongarije en Oostenrijk afgesproken om de irreguliere immigratie gezamenlijk aan te pakken.