Na 45 dagen is het einde oefening voor Liz Truss, wat ging er mis?

"Het wordt niet makkelijk, maar ik weet dat we het kunnen." Amper 45 dagen geleden sprak Liz Truss die woorden uit, in haar eerste toespraak als nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk. Ze beloofde te zullen investeren in banen, woningen en de economie. Maar zes weken later is er van die beloftes niets uitgekomen.

"Truss' nalatenschap is dat ze in pubquizzen zal figureren als de kortst zittende premier", duidde de BBC haar vertrek. Dat vertrek kwam plotseling, maar niet onverwacht. Al sinds haar aantreden klonk er van veel kanten kritiek op de premier. Wat ging er mis?

Liever een ander

Al bij haar aantreden wezen politiek analisten erop dat Truss op achterstand stond, nog voor ze goed en wel aan haar premierschap was begonnen. Dat had alles te maken met leiderschapsrace van de Conservatieve Partij, die ze op het laatste moment wist te winnen.

Bij de stemrondes onder de conservatieve parlementariërs kwam niet Truss, maar voormalig minister Rishi Sunak steevast naar voren als gedoodverfde winnaar. Dat Truss uiteindelijk toch werd aangesteld als leider van de partij - en dus als premier - dankte zij aan de stemmen die ze kreeg van de partijleden in het land, zo'n 172.000 mensen (0,3 procent van het electoraat).

Truss moest dus aan haar premierschap beginnen in de wetenschap dat haar fractiegenoten liever een andere leider hadden gehad.

In een al verdeelde fractie vond ze vooral weerklank bij de rechterflank. Ze beloofde de economie een flinke zet te geven, door onder meer voor miljarden aan belastingverlagingen door te voeren. Daartoe presenteerde ze eind september met haar minister van Financiën Kwasi Kwarteng een omvangrijk pakket.

Maar de zogenoemde 'mini-begroting' had in het geheel niet de uitwerking waarop Truss had gehoopt. Met name haar voornemen om de belastingen voor de hoogste inkomens te verlagen, leidde op de financiële markten tot grote onrust. De begroting hoopte ze te dichten door veel geld te lenen.

De belastingverlaging was weliswaar maar een klein onderdeel van het totale pakket, maar bleek voor veel Britten van grote symbolische waarde in tijden van armoede en hoge inflatie. De linkse oppositie keerde zich er fel tegen en ook binnen Truss' eigen fractie was weerstand.

Op de financiële markten stortte de koers van het pond in en steeg de hypotheekrente. Als klap op de vuurpijl greep toezichthouder de Bank of England in door staatsleningen op te kopen en tikte het Internationaal Monetair Fonds de Britse regering op de vingers, door te stellen dat de plannen ongelijkheid in de hand zouden werken.

Britten reageerden niet verrast op het aftreden van Truss:

Begin deze maand haalde Truss een streep door het controversiële plan en kwam er een einde aan de Trussonomics. Bovendien zag ze zich gedwongen haar vertrouweling en vriend Kwarteng op te offeren.

Die werd vervangen door oudgediende Jeremy Hunt, die vrijwel alle aangekondigde plannen terugdraaide. Voor het debacle bood ze op televisie haar excuses aan, maar dat bracht het vertrouwen niet meer terug.

De onrust binnen de Conservatieven bereikte gisteren opnieuw een hoogtepunt, toen Suella Braverman opstapte en Truss voor de tweede keer in nauwelijks een week tijd een belangrijke minister kwijtraakte. Officieel vertrok Braverman vanwege een vormfout in haar communicatie. Maar in haar afscheidsbrief haalde ze uit naar het kabinet: "Ik heb twijfels over de koers die de regering is ingeslagen".

Chaos compleet

Bij de Tories lijkt de chaos na vandaag compleet. Volgende week kiest de partij een nieuwe leider, die automatisch premier wordt. Maar veel analisten vragen zich af of de partij het nog kan verantwoorden naar de kiezers om de keuze voor nieuwe leider af te doen als een interne partijkwestie.

Oppositieleider Starmer zei direct na het vertrek van Truss dat er verkiezingen moeten komen. Maar daar lijkt de gehavende Tory-partij zich niet aan te willen wagen. Uiterlijk 28 oktober is er een nieuwe premier, werd vanavond bekend.