Het moment dat in het Oekraïense Zjytomyr de stroom weer terug is
Jeroen de Jager
Verslaggever
Op een paar honderd meter afstand is een hoogspanningsstation zichtbaar, betonplaten liggen schots en scheef. Enkele uren eerder is een Iraanse Shahed 136-drone ingeslagen. Politieagenten houden de pers en andere nieuwsgierigen op afstand.
Beelden maken is verboden, dat zou de Russische militaire planners alleen maar wijzer maken. De verwachting is dat zij deze elektriciteitsvoorziening bij Zjytomyr nog een keer willen treffen. Opnames zouden dat vergemakkelijken.
Zjytomyr ligt op twee uur rijden ten westen van Kiev. Het is al de tweede keer dat de Russen de elektriciteit er hier uitgooien. "Het gaat zoals gebruikelijk," zegt de agente die het verkeer staat te regelen, omdat de verkeerslichten nergens werken.
"Om 08.40 uur werden we aangevallen door de Rasjisten," zegt Vitaliy Boenetsjko, de gouverneur van de provincie Zjytomyr. Hij gebruikt de populaire samentrekking van 'Russen' en 'fascisten'. "Meteen zaten 150.000 van onze inwoners zonder stroom." De stad telt ruim 250.000 inwoners.
Reservecapaciteit
"De Russische president wil waarschijnlijk dat wij bevriezen en zonder licht komen te zitten, in de koudste tijd van het jaar. Maar we zijn voorbereid. En we herhalen: wij hebben reservecapaciteit," aldus de strijdvaardige gouverneur, met baard en in camouflagekleding gestoken, net als zijn baas president Zelensky, die heeft gemeld dat inmiddels 30 procent van de stroom in zijn land is uitgevallen.
Dat tekort wordt vooral opgevangen door op openbare voorzieningen te bezuinigen, zoals straatverlichting. Huishoudens worden zoveel mogelijk ontzien, net als in Zjytomyr, waar in de loop van de dag op de meeste plekken de stroomvoorziening weer is hersteld. Maar 's avonds op straat is het aardedonker. Donkere trolleybussen staan langs de kant van de weg, met hun twee pantografen naar beneden, gestrand op het moment dat de drones doel troffen.
Aan de Pokrovskastraat ligt een oud winkelgebiedje met vervallen pandjes. In de hele wijk eromheen is de stroom weggevallen. Her en der hoor je de generatoren loeien. Want de slager en de vishandelaar kunnen hun producten wel weggooien, als die te lang ongekoeld in de vriezer liggen.
De slagersvrouw maakt zich vooralsnog geen zorgen. "Vorige week maandag is het verdeelstation ook gebombardeerd, toen was om 17.00 uur de stroom weer terug. Pas als we langdurig zonder elektriciteit komen te zitten hebben we een probleem."
Weckpotten en hout
Ze is zich thuis wel aan het voorbereiden op een koude winter zonder stroom. "Ik ben bijvoorbeeld vlees aan het inmaken in weckpotten. En we hebben een flinke houtvoorraad aangelegd. Ik woon op het platteland en ben niet afhankelijk van stadsverwarming. Dus zo kom ik de winter wel door", vertelt ze optimistisch. Op het moment dat ik de winkel wil verlaten floepen de lampjes van de koeling weer aan. "Zie je wel", zegt ze.
Verderop in het parkje zitten twee oudere dames op een bankje. Op deze warme dag al flink ingepakt, muts op, dikke jas aan. Hoe moet dat straks in de winter? "Ik heb voor de zekerheid al nieuwe laarzen gekocht met een dikke wollen voering en als het echt koud wordt is het een kwestie van meerdere lagen kleding over elkaar. In het uiterste geval kan ik terecht bij een neef op het platteland die een eigen kachel heeft." Ze glimlacht drie gouden voortanden bloot.
Aan het begin van de oorlog stonden de Russen aan de poort en hebben we meer dan honderd bommen moeten incasseren. Dat hebben we doorstaan.
Gouverneur Boenetsjko posteert zich tussen de beschilderde Tsjechische egels. De normaal verroeste metalen anti-tankkruisen zijn hier opgevrolijkt met de voor Oekraïne typische bloemmotieven.
Hij laat zich niet gek maken door de aanval: "Aan het begin van de oorlog stonden de Russen aan de poort van de stad en hebben we meer dan honderd bommen moeten incasseren. Dat hebben we doorstaan en we hebben de Russen teruggedrongen. Ook deze nieuwe aanvallen zullen we overleven."
Mocht de stadsverwarming in de winter uitvallen, dan kunnen mensen terecht in tentenkampen die hij van plan is te bouwen. Die zullen dan verwarmd worden met boerzjoeiki, kleine losse hout- en gaskachels.
Die komen dan midden in het centrum te staan, waar een jonge ondernemer zijn koffietentje heeft. Hij is woedend over de aanval: "Aan het front bakken de Russen er niks van. Daarom begaan ze zulke lage en terroristische daden, om de infrastructuur van Oekraïne te vernietigen."
Inmiddels is het 17.30 uur, zijn zaak is nog steeds donker en de koffiemachine koud. Hij heeft wel wat thee gemaakt op een primusvuurtje voor een enkele klant. Maar dat neemt niet weg dat het een verloren dag is. "Mensen willen geen thee, maar koffie."
