EU-top in Praag is flinke test voor solidariteit in energiecrisis
Voor het eerst sinds eind juni zijn de 27 leiders van de Europese Unie vandaag weer bij elkaar voor een top. Ze ontmoeten elkaar in Praag. En er is genoeg te bespreken. Op de agenda staan onder meer de situatie in Oekraïne en de economische situatie in de EU.
Maar de meeste aandacht zal gaan naar het zoeken van oplossingen om de energiecrisis te bestrijden. Al maanden breken de leiders zich daarover het hoofd. De EU-lidstaten willen vooral eenheid uitstralen richting de Russische president Poetin. De praktijk blijkt weerbarstig, de onderlinge verdeeldheid wordt steeds zichtbaarder.
Lidstaten verwijten elkaar inmiddels openlijk gebrek aan solidariteit. Gisteren noemde de Poolse premier Morawiecki het grootste land van de EU, Duitsland, zelfs egoïstisch. "Het kan niet zo zijn dat het energiebeleid van de Europese Unie door Duitsland gedicteerd wordt." Hij doelt daarmee op de weigering van Duitsland in te stemmen met een prijsplafond voor gas.
Huiverig
Al sinds maart pleiten vooral landen in het zuiden van de unie voor zo'n plafond. Door een maximum op de prijs te zetten is de hoop dat er een einde komt aan de sterk gestegen energiekosten voor hun bevolking. Inmiddels pleiten vijftien landen voor zo'n prijsplafond. Duitsland is daartegen, en ook het Nederlandse kabinet staat niet te juichen, hoewel EU-diplomaten benadrukken dat Nederland er 'niet ideologisch' in zit.
Een van de angsten is dat zo'n maximum ertoe leidt dat schepen met vloeibaar gas (lng) de EU voorbijvaren naar landen die bereid zijn meer te betalen. Ingrijpen in de markt zou dan leiden tot nog minder gas voor de unie, vrezen ze. Ook de Europese Commissie is tot nu toe huiverig voor zo'n prijsplafond.
Vorige week namen de EU-ministers voor Energie maatregelen die hard ingrijpen in de Europese energiemarkt. Het afromen van winsten van bedrijven die overmatig profiteren van de hoge gasprijzen moet zo'n 140 miljard euro opbrengen. Met dat geld kunnen EU-overheden burgers en bedrijven compenseren. Het lijkt een indrukwekkend getal, maar dit weekend maakte Duitsland bekend maar liefst 200 miljard vrij te maken voor maatregelen om de gevolgen van de energiecrisis voor de eigen burgers en bedrijven te beperken. Ook dat kwam het land op kritiek te staan, onder meer uit Italië.
In Praag wordt ook gesproken over manieren om gezamenlijk gas in te kopen voor de EU. Tot nu toe bieden landen tegen elkaar op, waardoor de gasprijs alleen maar verder toenam. Door als blok te gaan onderhandelen kun je dat voorkomen, is het idee. Het doet denken aan de beginperiode van de coronacrisis. Toen probeerde ook ieder land zoveel mogelijk mondkapjes te kopen, met als gevolg stijgende prijzen. Later onderhandelde de Europese Commissie namens de 27 lidstaten met de vaccinmakers.
Net als in de coronacrisis gaan opnieuw stemmen op voor een Europees fonds. Deze week pleitten twee Eurocommissarissen voor gezamenlijk lenen in de EU. Op die manier willen ze dat alle EU-landen de middelen hebben om bedrijven en burgers door de energiecrisis te loodsen. De energiecrisis vraagt wederom om Europese solidariteit, schreven ze. "We doen het beter en beschermen onze medeburgers beter als we solidair zijn."
Nederland wees er in een reactie op dat er nog miljarden in andere fondsen zitten. "Ik denk niet dat het nodig is bij elke crisis een nieuw fonds op te richten", zei minister Kaag van Financiën over het idee. Ook Duitsland heeft aangegeven eerst ander geld dat al beschikbaar is te willen gebruiken voordat er opnieuw geleend wordt.
Druk neemt toe
Wat er wel moet gebeuren om de energiecrisis tegen te gaan? Met de winter voor de deur stijgt de druk op de Europese leiders om tot gezamenlijke antwoorden te komen. Nederland benadrukt dat alle opties openliggen, zolang aan drie voorwaarden voldaan wordt. De leveringszekerheid mag niet in gevaar komen, er mag niet méér gas verbruikt worden en maatregelen mogen niet leiden tot minder verduurzaming.
Vandaag wordt in Praag vermoedelijk duidelijker in welke richting de oplossingen gezocht worden. Volgende week komen er dan meer uitgewerkte plannen van de Europese Commissie, waar de leiders op een volgende EU-top op 20 en 21 oktober over praten. Dan moet ook blijken hoe ver de Europese solidariteit echt strekt.
