Noodopvang asielzoekers moet van rechter snel beter, maar kan het ook?

Ze verblijven dagen, weken en soms maanden in hotels, gymzalen, cruiseschepen en evenementenhallen. Daar hebben asielzoekers vaak geen privacy en weinig ruimte.

Van de 18.000 mensen in een tijdelijke noodopvang worden er volgens Vluchtelingenwerk ruim 10.000 niet volgens de norm opgevangen. Dat moet van de rechter snel anders. Maar lukt dat ook?

Lieneke Slingenberg, hoogleraar migratierecht aan de VU, denkt dat de uitspraak van de rechter inderdaad tot betere opvang zal leiden. "De rechter draagt de overheid op om zich aan de bestaande juridische verplichtingen te houden. De overheid moet zich gewoon aan zo'n uitspraak houden en ik verwacht dat ze dat ook zullen doen."

Harde grens

Met name voor alleenreizende minderjarige asielzoekers moeten het Rijk en het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) met bloedspoed aan de slag. Binnen twee weken wil de rechter actie, tot blijdschap van Unicef. Arja Oomkens: "We zijn opgelucht dat er een harde grens wordt gesteld aan de onaanvaardbare toestanden voor kinderen en jongeren."

Is het mogelijk om binnen twee weken de opvang voor minderjarige asielzoekers die alleen hierheen gereisd zijn te verbeteren? Ja, denkt hoogleraar Slingenberg. "Ik zie in de uitspraak dat de rechter rekening houdt met wat haalbaar is, vandaar de verschillende termijnen. Een aantal verplichtingen moet de overheid per direct nakomen, andere binnen enkele weken en weer andere moeten binnen negen maanden een feit zijn."

Gymzalen en evenementenhallen mogen van de rechter over negen maanden niet meer als nood(crisis)opvang worden gebruikt. Dan moet elke asielzoeker met het eigen gezin of maximaal vijf anderen een kamer hebben, met een raam en een deur. En moet er per persoon minstens vier vierkante meter eigen slaapruimte zijn.

Leegstaand vastgoed

Volgens Frank Candel van Vluchtelingenwerk is dat mogelijk. "Bijvoorbeeld door net als bij vluchtelingen uit Oekraïne gebruik te maken van staatsnoodrecht. Of met een spoedwet die de opvang op korte termijn eerlijk over alle gemeenten verspreidt." Slingenberg wijst erop dat de rechter leegstaand Rijksvastgoed als potentiële oplossing noemt.

Dat het tot nu toe niet lukte om altijd opvang volgens de norm te bieden, ligt volgens Slingenberg aan een combinatie van veel factoren. "Zoals de afhankelijkheid van gemeenten, die ook al veel Oekraïners opvangen. De enorme achterstand bij de IND speelt mee, en de wooncrisis. Maar deze uitspraak geeft een duidelijk tijdpad en prioritering om aan het minimum van de opvangvoorwaarden - want dat is het - te voldoen. Dit moet kunnen."