Remkes benoemt kloof tussen stad en platteland, is hard voor kabinet
In de gesprekken die bemiddelaar Remkes heeft gevoerd over de stikstofcrisis is hij geschrokken van "de oprechte wanhoop van redelijke mensen" en "de kloof tussen de stad en het platteland". Hij heeft ook scherpe kritiek op het kabinet.
Volgens Remkes was het beleid de afgelopen jaren "zwalkend en soms falend". De overheid heeft stikstofmaatregelen veel te lang voor zich uitgeschoven. En boeren zijn tegenover de overheid komen te staan. "Alsof het allemaal hun schuld is."
In de inleiding van zijn advies over de stikstofcrisis spreekt Remkes de verwachting uit "dat het kabinet dit rapport niet met blijdschap zal ontvangen". Rutte 4 krijgt er behoorlijk van langs.
Een deel van de boeren voelt zich "als verliezer in het verdomhoekje gezet". Het kabinet moet daar empathie voor tonen, stelt de bemiddelaar.
Op de zeepkist
Remkes constateert verder dat mensen op het platteland een kloof ervaren met de Randstad en niet alleen vanwege het "stikstofgeharrewar". Hij noemt praktische zaken als de laatste bushalte en de laatste geldautomaat die verdwijnen uit een dorp. "Voorzieningen waar aan gehecht wordt, verdwijnen."
Maar het gaat er volgens hem ook om hoe er door "politiek, media en de culturele voorhoede" over het landelijk gebied "en de daar levende opvattingen" wordt gesproken. "Dat is voor veel mensen een steen des aanstoots."
Groninger Remkes begrijpt dat naar eigen zeggen, want hij kent het landelijk gebied. Het kabinet moet het land in, zegt hij, "op de zeepkist". Goed luisteren en inhoudelijk antwoorden, voegt hij daar nog aan toe. "En dat op de juiste toonhoogte."
Minister Van der Wal van Stikstof hoort het allemaal aan en betuigt direct na het in ontvangst nemen van het rapport spijt voor de "onrust en zorgen". Ze belooft ook beterschap en noemt in dat verband de veelbesproken stikstofreductiekaart.
Het kabinet kwam in juni met de kaart die veel stof deed opwaaien. Remkes veegt er de vloer mee aan. "Veel te absoluut" en het heeft "meer kwaad dan goed gedaan". Van der Wal belooft daarop direct het kaartje in de ban te doen.
Dat is een succes voor Remkes die de opdracht kreeg als "onafhankelijk gespreksleider" de dialoog tussen boeren en kabinet weer op gang te krijgen. Uiteindelijk eindigt hij als adviseur en opsteller van een rapport dat veel verwachtingen wekt.
Ik kwam steeds meer in politiek en bestuurlijk vaarwater.
Die verwachtingen ontstonden gaandeweg de zestig gesprekken die hij voerde, zegt Remkes. "De reikwijdte van het rapport werd per gesprek opgerekt." Niet in de laatste plaats doordat kabinetsleden bij elke vraag over stikstof bleven verwijzen naar het te verwachten document. "We wachten op Remkes", klonk het telkens. "En daarmee kwam ik steeds meer in politiek en bestuurlijk vaarwater", zegt de bemiddelaar.
Remkes had daarover gemengde gevoelens, omdat hij in feite het werk van het kabinet aan het doen was. In zijn eigen woorden: "Het schrijven van een rapport met aanbevelingen over de gehele aanpak verdraagt zich naar mijn mening slecht met de politieke en bestuurlijke verantwoordelijkheden van het kabinet."
D66 en CDA
Hij heeft het toch maar gedaan, overigens tot tevredenheid van een groot deel van politiek Den Haag. Zo lijkt de kou bij de coalitiepartijen voorlopig uit de lucht. Voor D66 was het belangrijk dat 2030 bleef staan als jaar waarin de uitstoot moet zijn gehalveerd. En voor het CDA was het belangrijk dat het iets flexibeler kon. Ook dat is gebeurd, met ijkmomenten waarop de stikstofdoelen kunnen worden bijgesteld.
Overigens betekent dit niet dat de kou voorgoed uit de lucht is. Als het kabinet Remkes' advies volgt om binnen een jaar honderden grote bedrijven uit te kopen, desnoods met dwang, kan de spanning in Den Haag snel weer oplopen.
Of en in welke mate het kabinet meegaat in de aanbevelingen - naast het schrappen van de stikstofkaart - wordt over anderhalve week duidelijk. Dan komt namelijk de officiële kabinetsreactie.
