280 ouderen per dag op spoedeisende hulp vanwege valpartijen, training moet helpen
Een kleedje met een omhoog krullend hoekje, een boek op een trap of een gladde vloer in de keuken: meestal weinig betekenend maar niet zelden de oorzaak van fatale valpartijen. Vandaag kwam naar buiten dat vorig jaar 5400 mensen door een ongelukkige val om het leven zijn gekomen, bijna een verdubbeling vergeleken met tien jaar geleden, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Vooral 80-plussers en dementerenden komen relatief vaak om het leven door een val. Een op de drie 65-plussers heeft een verhoogd valrisico, meldt VeiligheidNL. 10 procent hiervan komt jaarlijks op de spoedeisende hulp, ruim 280 ouderen per dag.
Een bekend beeld voor geriater Deborah Leonards, die op de valpolikliniek van het Adrz-ziekenhuis in Zeeland werkt. "Naarmate mensen ouder worden, wordt het risico op vallen groter. In het ziekenhuis komen frequent mensen binnen die zijn gevallen, vallen is een groot probleem."
Leren vallen
Val-therapie of valpreventie kan daarbij helpen, blijkt uit onderzoek. Organisatie Fytac en Stichting Vitaliteit en Veiligheid voor Senioren (VVVS) zijn daarin gespecialiseerd. "Wil je voorkomen dat je valt, dan moet je iets doen aan je beweging, aan je reactiesnelheid en je angst. Als je daarin investeert, stel je de val uit", zegt Bert de Goei van VVVS.
Hij biedt sinds 2013 valpreventietrainingen aan. Met een groep vrijwilligers gaat hij bij honderden ouderen thuis in Losser langs om te kijken of er obstakels zijn in de woning die kunnen leiden tot valpartijen, vervolgens nodigt hij de ouderen uit voor een training.
"60 tot 70 procent van de valpartijen gebeuren in en rondom het huis, vaak door onveilige situaties. Dan kun je mensen wel naar een valpreventietraining sturen, maar dan verandert er thuis niets", zegt De Goei. Daarom vindt hij het belangrijk om eerst de onveilige situaties bij mensen thuis aan te pakken. "Het gaat soms om een gladde vloer, of meubels die te dicht op elkaar staan. Soms slecht schoeisel, allemaal makkelijk op te lossen."
En daarna de training. Bij Fytac wordt die gegeven in de vorm van een hindernisbaan, spellen en valtechnieken aanleren ("een beetje zoals judo, ja!") "Mensen moeten over wiebeltegels lopen, over een matras, over verschillende soorten kleedjes. Zodat ze zich bewust worden van waar de gevaren zitten in huis en hoe ze ermee om moeten gaan", legt fysiotherapeut Annelies Simonse uit, die een training op Urk geeft.
En de trainingen helpen, zegt Simonse. Er is sprake van minder bewegingsangst. "Patiënten zeggen weer meer te durven." Dit herkent ook De Goei. "Eerst voelt het alsof ze met gladde schoenen op de ijsbaan staan, krampachtig bang om te vallen. Daarna is de angst veel minder en de kans om te vallen daarmee ook veel kleiner."
Maar na de training moet de hulp voor de ouderen niet stoppen, vinden De Goei en Leonards. "De belangrijkste interventie om vallen te voorkomen is bewegen en een goede conditie hebben", zegt Leonards.
Daarom biedt De Goei na de training ook andere dingen aan. "Als je na de valpreventie iets aanbiedt wat mensen leuk vinden, zoals nordic walking of zwemmen, dan ligt de drempel lager om dat ook daadwerkelijk te gaan doen. En daarbij sla je twee vliegen in een klap: deze activiteiten zijn gezellig, gaan eenzaamheid tegen én maken de ouderen vitaler."
Maar door alleen losse valpreventietrainingen wordt het probleem nog niet opgelost. VeiligheidNL pleit voor een betere samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars. Ook De Goei maakt zich hier hard voor. "Als een wijkverpleegkundige constateert dat een vloer te glad is, tegen wie moet ze dit dan zeggen? Als er een nationaal plan is waarin alle gemeentes met elkaar samenwerken, dan kunnen we dit probleem aanpakken."
