Oud-president Lula in peilingen aan kop bij presidentsverkiezingen Brazilië
Vandaag mogen zo'n 156 miljoen stemgerechtigde Brazilianen naar de stembus. Ze kiezen niet alleen een nieuwe president, maar ook een nieuw Congres. De strijd om het presidentschap zal vooral gaan tussen twee aartsrivalen: de zittende, ultrarechtse president en oud-legerkapitein Jair Bolsonaro (67) namens de Liberale Partij (PL) en de linkse oud-president Luiz 'Lula' da Silva (76) van de Arbeiderspartij (PT).
Volgens de meest recente peilingen gaat Lula aan kop met 50 tot 51 procent van de stemmen, en komt Bolsonaro waarschijnlijk uit op zo'n 36 tot 37 procent van de stemmen. Als deze uitslag klopt, kan Lula al in deze eerste ronde gekozen worden als president. Om dat te bereiken is een meerderheid van de stemmen nodig. Lukt dit niet, dan is er op 30 oktober een tweede ronde.
Conservatieve agenda
De inauguratie van de volgende president van Brazilië is op 1 januari 2023. De huidige president Bolsonaro had de afgelopen vier jaar een conservatieve agenda waarbij hij machtige evangelisten in het Congres, grootgrondbezitters en de Braziliaanse zakenelite tegemoetkwam. Zowel binnen verschillende ministeries als bij lagere overheden werden duizenden militairen geplaatst.
Bolsonaro versoepelde wapenwetten met als argument dat burgers het recht op zelfbescherming hebben en zo criminaliteit tegen kunnen gaan. Het gevolg was een enorme toename van het aantal wapens in Brazilië. In de strijd tegen drugskartels kreeg de politie van Bolsonaro de vrije hand om keihard op te treden en dat veroorzaakte veel burgerdoden in met name de favela's in Rio de Janeiro, waar al decennialang een drugsoorlog woedt.
Kritiek
Er was grote kritiek op Bolsonaro's coronabeleid. Hij bagatelliseerde de pandemie, noemde het een "griepje" en trad traag en laks op om vaccins binnen te halen. Covid-19 kostte meer dan 600.000 Brazilianen het leven en dompelde Brazilië in een diepe economische crisis waar het land nog middenin zit. Brazilië verarmde en zo'n dertig miljoen Brazilianen leden honger, iets dat vrijwel uitgebannen was in Brazilië.
Nationaal en internationaal is er ook ophef over Bolsonaro's beleid en visie voor de Amazone. Hij benadrukt het economische belang van het gebied en moedigt landbouw- en mijnbouwactiviteiten aan, wat ten koste gaat van de bossen. De afgelopen vier jaar nam de ontbossing met naar schatting 80 procent toe. Er waren meer bosbranden en het geweld tegen milieuactivisten, inheemse leiders en journalisten in de Amazone nam toe.
Corruptieschandaal
Bolsonaro's tegenstander, oud-president en oud-vakbondsleider Luiz 'Lula' da Silva, hoopt tijdens deze verkiezingen op een politieke comeback. Lula was president tussen 2003 en 2010 in een tijd dat de Braziliaanse economie groeide, onder meer vanwege de groei van grondstoffenexport en oliewinning. Maar Lula kon na twee termijnen niet meer herkozen worden, waarna zijn opvolger Dilma Rousseff aan de macht kwam.
In 2014 kwam het grote corruptie- en witwasschandaal Operatie Lava Jato (Wasstraat) rondom het (semi-)staatsoliebedrijf Petrobras aan het licht. Behalve de Arbeiderspartij van Lula waren hier meerdere politieke partijen, hooggeplaatsten en politici bij betrokken. Er volgden vele arrestaties.
Ook Lula werd veroordeeld voor corruptie. Hoewel hij favoriet was tijdens de verkiezingen van 2018 kon hij niet meedoen omdat hij op het moment van de verkiezingen in de gevangenis zat. Dit maakte destijds de weg vrij voor Bolsonaro om de verkiezingen te winnen. In 2019 bepaalde het Hooggerechtshof dat de opsluiting van Lula onrechtmatig was: alle aanklachten werden nietig verklaard en Lula werd vrijgelaten.
Spanningen lopen op
Deze verkiezingen zijn de meest gepolariseerde verkiezingen sinds de terugkeer naar de democratie, halverwege de jaren tachtig. Brazilië is volledig verdeeld, en de spanning loopt al weken op. Het leidde tot verschillende gewelddadigheden en zelfs doden: de afgelopen maanden werden drie aanhangers van Lula door zogeheten 'bolsonaristas', aanhangers van president Bolsonaro, vermoord.
"Het valt op dat de agressie vooral aan de kant zit van de Bolsonaro-aanhangers. Ik zou niemand adviseren om nu in partijkleuren de straat op te gaan. Het kan gevaarlijk zijn", zegt politicoloog Marilia Closs, verbonden aan de Staatsuniversiteit van Rio de Janeiro.
Het giftige klimaat heeft volgens haar ook te maken met de houding van Bolsonaro rondom deze verkiezingen. "Hij zaait twijfel over de betrouwbaarheid van de stembusgang, bijvoorbeeld door te vragen of het elektronische systeem dat Brazilië al jaren heeft wel betrouwbaar is. Hij gelooft de peilingen niet en heeft al aangegeven dat hij een nederlaag niet accepteert. Dat is zeer verontrustend. Hij wakkert een toch al gepolariseerde en gewelddadige verkiezingsstrijd verder aan", zegt ze.
