Federer zwaait af: 'Hij zal altijd populairste tennisser ter wereld blijven'

Het aangekondigde afscheid van Roger Federer kwam niet helemaal onverwacht - de Zwitser vierde vorige maand zijn 41ste verjaardag en moest zijn rentree na wéér een knieoperatie steeds uitstellen - maar werd alom met weemoed begroet. Binnen én buiten de tenniswereld. Ook in Nederland.

"Ik had stiekem gehoopt dat hij nog één keer op Wimbledon zou spelen", vertelt Volkskrant-journalist Robèrt Misset, die jarenlang het tennis volgde en veel met de Zwitser te maken had. "Maar ik wist wel dat dat dan dit jaar had moeten gebeuren. Hij sukkelt al een tijdje met zijn knie, hè. Dus het was niet echt een verrassing."

Wimbledon 2019, waarom?

"Mijn eerste gedachte was: Wimbledon 2019, waarom heb je die niet gewonnen, Roger?!!!", haalt Misset de finale tegen Novak Djokovic terug, waarin Federer op eigen service twee matchpoints verloren liet gaan. "Dan had hij op 21 grandslamtitels gestaan. Helaas, het is niet anders."

Rafael Nadal is lijstaanvoerder met 22 grandslamtitels, Djokovic volgt met 21 titels.

Tenniscoach Tjerk Bogtstra laat zijn geheugen teruggaan naar 1998, toen hij Jan Siemerink begeleidde tijdens het toernooi in Toulouse. Zijn pupil, die er uiteindelijk met de titel vandoor zou gaan, stond in de kwartfinales tegenover de 17-jarige Federer.

"Hij was destijds een voor mij nog redelijk onbekende speler, al stond hij wel nummer één op de wereldranglijst bij de junioren."

'Getalenteerd ventje'

"Ik had hem de ronde ervoor pas voor het eerst bekeken. Wat mij toen opviel, was uiteraard dat het een getalenteerd ventje was, die van alles kon, maar ook redelijk onstuimig en onrustig was. En ook mentaal lang niet zo stabiel zoals hij later is geworden. Jan won die wedstrijd. Het was echt een junior tegen een gearriveerde tennisprof. Dat was mijn eerste kennismaking met Federer."

Voormalig proftennisser en huidig Davis Cup-captain Paul Haarhuis maakte regelmatig goede sier met de wedstrijden die hij tegen Federer speelde.

"Als ik ergens op een club in Nederland kom, als totaal onbekend oudje voor die hele jonge tennissers, vertel ik altijd: ik heb in het verleden drie keer tegen zo'n Zwitser gespeeld die eigenlijk wel heel goed is - je kent 'm wel: Federer - en daar heb ik drie keer van gewonnen. Dan gaan ze ineens heel goed naar me luisteren: o, die zal er dan wel verstand van hebben. Ik zeg er alleen nooit bij dat het in het dubbelspel was."

Haarhuis kan zich de jonge Federer ook nog wel heugen. "Ik herinner mij hem van de begintijd vooral als een heel vriendelijke en ongelooflijk leuke jonge gast die op de tour kwam. Maar met wapens, met ballen waarvan je zegt: ongelooflijk dat-ie die nog zo tevoorschijn tovert. We hadden wel het gevoel dat die jongen echt iets speciaals kon. Maar tien grandslams had niemand verwacht, en twintig al helemaal niet."

Bogtstra kwam Federer begin 2003 weer tegen, toen als coach van het Nederlandse Davis Cup-team dat het in Arnhem opnam tegen Zwitserland. "Hij was toen al wereldtop. Dat jaar won hij ook Wimbledon. Hij speelde al zo veel beter en volwassener."

"Ik probeerde te bedenken hoe een van onze spelers van hem zou kunnen winnen. Raemon Sluiter had het jaar ervoor in Rosmalen heel close van hem verloren. Dus je had het idee: misschien heeft hij een kansje, maar hij werd gigantisch van de baan geblazen."

Pijnlijk natuurlijk, zo'n afstraffing, maar de liefhebber in Bogtstra was nooit ver weg. "Ik kan mij wel herinneren dat ik aan de kant zat om spelers te coachen, maar tegelijkertijd zat je daar bijna ook als supporter en was het genieten van het spel dat hij liet zien. Je was af en toe geneigd om te applaudisseren voor de tegenstander van jouw speler. Je zag zo vaak mooie dingen en geweldig tennis van hem."

Persoonlijkheid

Zo snel als hij zich als tennisser ontwikkelde, zo vlot wist Federer ook het onstuimige van zijn beginjaren van zich af te schudden. "Hij was als junior een best wel explosief kereltje, die ook met zijn racket kon gooien en behoorlijk kon schelden", weet Bogtstra. "Hij was toen nog niet zo in balans, wat-ie later juist ongelooflijk goed was. Hij is zo'n ontzettende persoonlijkheid geworden."

Dat herkennen Misset en Haarhuis. De verslaggever maakte de tennisser ook mee tijdens persconferenties. "Deze man heeft het tennis een nieuwe dimensie gegeven, door zijn genialiteit: hij laat een moeilijke sport als tennis er makkelijk uitzien. Maar hij had de élégance en gratie waarmee hij speelt ook in zijn persconferenties. Hij is de man die altijd de harmonie zoekt en rustig en vriendelijk is. Hij kwam ook vaak een praatje met je maken."

Misset: "Federer was niet de man van de controversiële uitspraken. Geen Kyrgios of Djokovic. Altijd zo volstrekt normaal, terwijl hij een absolute grootheid is. Maar dat straalde hij zelf nooit uit. Dat maakte hem wel tot de grootste ambassadeur van de sport. Als je je realiseert dat de man al twintig jaar wordt uitgeroepen tot de meest favoriete tennisser bij het publiek. Waar die man ook kwam, het publiek stond altijd achter hem en wilde dat hij won."

Overwinning vol historie en emotie

Zo'n overwinning staat Marcella Mesker, oud-tennisster en tegenwoordig tenniscommentator bij onder meer de NOS, nog helder voor ogen. "De mooiste wedstrijd die ik ooit heb mogen verslaan was de finale op Roland Garros tussen Federer en Robin Söderling. Niet omdat het zo'n heel mooie wedstrijd was, maar vanwege de historie en de emotie."

"Federer won zijn veertiende Grand Slam-titel, evenaarde het record van de Amerikaan Pete Sampras en complementeerde eindelijk zijn carrière-Grand Slam. Met trillende stem kon ik het Zwitserse feestje nog net met een paar woorden omlijsten."

Misset haalt graag de finale van de Australian Open van 2017 terug in de herinnering. "Federer had een heel negatieve statistiek tegen Nadal; hij stond op een gegeven moment met 23-11 achter. Maar in Melbourne pakte hij Nadal eigenlijk met diens eigen wapens. Hij ging de bal nog sneller nemen, nog eerder na de stuit, wat technisch heel moeilijk is. Maar hij liet het er zo makkelijk uitzien. Je zag dat Nadal steeds een stap te laat was."

"Op 4-3 vijfde set was er een rally van 26 slagen. Hét punt van de wedstrijd en een van de mooiste punten ooit, vind ik. In die rally zijn ze allebei aanvaller en verdediger tegelijk. En dan komt Federer met die fenomenale forehand, bijna vanuit het niks geslagen, langs de lijn. Niemand ziet die bal, ook Nadal ziet 'm niet. Federer maakt het punt en treft daar Nadal echt in het hart. En wint die partij."

Misset: "En dan die tranen. Van die man met zijn wedergeboorte, op z'n 35ste. Je hoort dat tv-commentator Marcella Mesker ook geëmotioneerd raakt. En ik had dat zelf ook. Ik zat te kijken voor de tv, ik volgde het voor de krant. Ja, ik had ook de tranen in mijn ogen staan. Daar maak ik geen geheim van. Iedereen weet dat ik een enorme Federer-fan ben."

Grootste aller tijden

Voor Misset staat dan ook buiten kijf wie de grootste tennisser aller tijden is. "Natuurlijk, Nadal heeft 22 grandslamtitels, als je dat als maatstaf neemt is hij de nummer één. Maar Federer heeft met z'n charisma, maar met name ook de schoonheid van zijn spel de sport een nieuwe dimensie gegeven en echt opgetild."

"Hij liet ook zien dat je je als mens altijd weer opnieuw kunt uitvinden, ook als je denkt dat je de limiet bereikt hebt. Dat maakt hem in mijn ogen de grootste tennisser aller tijden."

Haarhuis sluit zich daar, zij het enigszins schoorvoetend, bij aan. "Puur qua cijfers zijn Nadal en Djokovic hem voorbijgestreefd. Maar hij is een sportambassadeur die de meeste fans naar het tennis heeft getrokken de afgelopen twintig jaar. Hij zal voor altijd de populairste tennisser ter wereld blijven, al wint Djokovic nog twaalf grandslams, Federer zal altijd de grootste blijven."

Ook Bogtstra kan zich daar helemaal in vinden. "Het magistrale wat hij heeft is natuurlijk exceptioneel, maar wat ik als coach vooral meeneem is de persoonlijkheid die hij was, op de baan, maar ook ernaast. Dat is, denk ik, het mooiste van deze sportman: hij is niet alleen een van de beste tennissers, maar ook de grootste sportman. Hij staat ongelooflijk hoog aangeschreven."