Amnesty ziet te vaak inperking van demonstraties: 'Veiligheidsbril moet af' 

Het demonstratierecht in Nederland moet beter worden gewaarborgd, vindt Amnesty International. Gemeenten leggen volgens de mensenrechtenorganisatie te vaak onwettige beperkingen op aan protestacties.

"We zien bijvoorbeeld dat organisatoren gevraagd wordt een veiligheidsdraaiboek te leveren of sprekerslijsten te overhandigen, dat versterkte muziek verboden wordt, of organisaties dranghekken moeten neerzetten of ehbo-posten inrichten. En dat terwijl de overheid verantwoordelijk is om een vreedzaam protest te faciliteren."

Woordvoerder Gerbrig Klos wil geen specifieke gemeenten noemen die in de fout gingen, omdat het probleem volgens haar door het hele land speelt. "Er zijn heel veel gemeenten in Nederland en de regels voor demonstraties verschillen van gemeente tot gemeente."

Volgens Klos kijken gemeenten te vaak met een "veiligheidsbril" naar alle mogelijke risico's bij demonstraties en hebben autoriteiten te weinig oog voor het feit dat het om een grondrecht gaat. "De overheid moet het juist omarmen als burgers gezamenlijk ergens publiekelijk aandacht voor vragen", meent ze. "Demonstreren is in een rechtsstaat een ventiel voor ongenoegen."

'Uitgaan van vreedzaamheid'

Amnesty wijst erop dat er de afgelopen jaren veel demonstraties zijn geweest: tegen coronamaatregelen, voor een strenger klimaatbeleid, tegen Zwarte Piet, voor Zwarte Piet, tegen het stikstofbeleid, voor vluchtelingen. Klos onderstreept dat verreweg de meeste demonstranten daarbij vreedzaam actievoerden.

"Uitgangspunt voor politie moet altijd zijn dat een demonstratie vreedzaam is. Dat moet goed tussen de oren zitten bij gemeente en politie. Het kan zijn dat een klein deel van de betogers strafbare handelingen pleegt, maar daarmee vervalt nog niet het recht op demonstratie voor de meerderheid."

Klos noemt het bijzonder ernstig als burgers zelf het recht in eigen handen nemen bij demonstraties waar ze het zelf niet mee eens zijn. Ze haalt een incident aan in Volendam, waar inwoners anti-Zwarte Pet-betogers bekogelden op een markt. "Eigenrichting geeft geen pas."

Basisregels onbekend bij velen

Uit een enquête (.pdf) die Amnesty door I&O Research liet uitvoeren, blijkt dat veel Nederlanders de basisregels niet kennen: 93 procent van de ondervraagden is er ten onrechte van overtuigd dat een demonstratie verboden is als die niet is aangemeld bij de gemeente. 77 procent is in de veronderstelling dat een vergunning nodig is.

Met de campagne wil Amnesty die misverstanden rechtzetten. Daarnaast pleit de organisatie ervoor om de Nederlandse wetgeving in lijn te brengen met de mensenrechtenverdragen. Zo moet bijvoorbeeld het verbod op deelname aan een niet-aangemelde demonstratie uit de wet, vindt Amnesty.

"De regels moeten duidelijker", benadrukt Klos. "Burgers kennen ze niet en de autoriteiten of de politie op straat soms ook niet. Dat leidt tot misverstanden en irritatie, wat heel schadelijk is voor het vertrouwen tussen groepen in de samenleving die zich toch al niet gehoord voelen."