Zijn plannen Europa om energiecrisis aan te pakken haalbaar?

• André Meinema

  Verslaggever economie

Een prijsplafond voor Russisch gas, het afromen van de hoge winsten van energiebedrijven en een maximumprijs voor schone stroom. Het zijn drie in het oog springende maatregelen uit een reeks voorstellen van de Europese Commissie, bedoeld om de crisis op de energie- en gasmarkt te bezweren. De plannen worden komende vrijdag besproken door de Europese energieministers.

De maatregelen moeten de vraag naar energie in de Europese Unie omlaag brengen en huishoudens en bedrijven compenseren voor de "astronomische" energierekeningen, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen.

De reacties op de plannen verschillen van land tot land en lopen uiteen van hoon tot steun. De Russische president Poetin noemt een prijsplafond "dom" en dreigt de levering van Russisch gas volledig stop te zetten als de Europese plannen doorgaan. En van Hongarije is bekend dat het land niks voelt voor een ban op of prijsplafond voor Russisch gas.

'Prijsplafond komt te laat'

De plannen van de Europese Commissie getuigen van een grote urgentie, maar de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van de maatregelen is soms problematisch, vindt energie-expert Lucia van Geuns van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). "Neem nou het prijsplafond voor het Russische gas. Ik moet er een beetje om lachen, het komt maanden te laat en heeft nu niet veel zin meer. Nog maar 9 procent van het Europees gasverbruik is Russisch gas. En de kans is groot dat het leidt tot een Russische gasstop."

Volgens de Groningse energie-econoom Machiel Mulder heeft een prijsplafond, een opgelegde maximumprijs van Russisch gas, ook maar beperkt zin. "Het zal de gasprijs in Europa enigszins drukken en dat is goed voor consumenten en bedrijven, maar het risico bestaat dat door de lage gasprijs minder gas richting Europa gaat. In de vrije gasmarkt stroomt het gas naar waar het meest betaald wordt en dat is dan niet Europa."

Stroom

Het idee om de stroomprijs los te koppelen van de gasprijs, is ook ingewikkeld. De prijs van stroom wordt nu bepaald door de duurste vorm van stroom opwekken en dat gebeurt in gascentrales. Elektriciteit opgewekt uit windturbines en zonnepanelen kost veel minder dan uit gas of kolen, maar is nu net zo duur.

Het plan om een prijsplafond voor groene stroom in te stellen en die dus goedkoper te maken vindt Van Geuns een drastische maatregel die ingrijpt in de al jaren bestaande en goed functionerende vrije gas- en elektriciteitsmarkt. "Daar moet je echt goed over nadenken, of je dat wel moet willen."

Winst afromen

Over het afromen van de enorme winst die energiebedrijven opstrijken door de hoge energieprijzen zijn zowel Van Geuns als Mulder wél te spreken. Maar niet alle winst moet worden afgenomen, aangezien er ook in energiewinning van zowel fossiel als duurzaam geïnvesteerd moet blijven worden.

"Lagere winst, dat wat je overhoudt na aftrek van alle kosten, betekent lagere investeringen in bijvoorbeeld herwinbare energie", zegt Mulder. "Markt- en prijsinterventies door de overheid vallen niet altijd goed, en creëren onzekerheid rond investeringen en bedrijvigheid."