Staghouwer verkeerde man op verkeerde plek, maar wie kan het wel?

De ChristenUnie moet naarstig op zoek naar een opvolger voor Henk Staghouwer. De minister van Landbouw trad gisteravond onverwacht af, al stond zijn positie al enige tijd onder druk. Staghouwer was de verkeerde persoon op de verkeerde plek, vindt hij ook zelf. Ondertussen blijft de onzekerheid voor de boeren over hun toekomst na de halvering van stikstofuitstoot.

Degene die het stokje van Staghouwer overneemt zal van goede huize moeten komen, want het stikstofdossier en de verduurzaming van de landbouw zijn weerbarstige problemen. De standpunten staan nog steeds mijlenver uit elkaar. De kleinste regeringspartij heeft geen gedoodverfde kandidaten klaarstaan.

Het kabinet trok bij zijn aantreden maar liefst 25 miljard euro uit om het stikstofprobleem aan te pakken. Met dat geld wordt de natuur hersteld, kunnen boeren uitgekocht worden, maar het is ook bedoeld om boeren die wel door willen te helpen met een transitie naar duurzame landbouw.

Vooral dat laatste was de opdracht van Staghouwer. Een eervolle taak, maar het werd uiteindelijk een ondraaglijke last op zijn schouders. Het lukte hem niet om met haalbare maatregelen te komen om de boeren het toekomstperspectief te geven dat ze nodig hebben.

Huiswerk na 'broddelwerk'

Afgelopen vrijdag, in de ministerraad, kreeg hij opnieuw niet de handen op elkaar voor zijn plannen. En dus moest hij de Tweede Kamerleden melden dat hij niet aan hun eis kon voldoen dat er voor Prinsjesdag duidelijkheid zou komen.

Die duidelijkheid had er eigenlijk al deze zomer moeten zijn, tegelijkertijd met de presentatie van de ingrijpende stikstofplannen van het kabinet. Maar de 'perspectiefbrief' die Staghouwer had opgesteld, werd "broddelwerk" genoemd en hij kreeg huiswerk.

Dat huiswerk moest dus voor de derde dinsdag in september klaar zijn, maar Staghouwer liet gisteren weten dat hij de gesprekken onder leiding van Johan Remkes wilde afwachten.

Mest-uitzondering

Toen ook nog bleek dat hem niet was gelukt de Nederlandse boeren hun uitzonderingspositie in Europa te laten behouden om meer mest uit te rijden dan andere landen, telde de minister zijn knopen. "Ik ben niet de juiste persoon", zei hij in een korte toelichting op zijn vertrek.

Het was inderdaad de eigen keuze van de Groninger. Toch zeggen bronnen rond de coalitie dat Staghouwer de laatste tijd onder curatele stond, al had hij het zelf eerst niet door. Andere ministers, zoals VVD-minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat, kregen de opdracht hem te ondersteunen en mee te lezen met zijn voorstellen.

Weinig creatieve ambtenaren

Staghouwer zwaaide negen maanden de scepter op een ministerie dat bekendstaat als lastig. Verschillende coalitiepartijen klagen over het gebrek aan creativiteit bij de ambtenaren. Ze zien volgens hen niet in dat er een groot politiek mandaat is om de landbouw ingrijpend te hervormen, en blijven in oude patronen denken.

Het lukte Staghouwer niet om door die muur heen te breken. Daarnaast had hij te maken met een regeringscoalitie die ook niet makkelijk op één lijn te krijgen is, en waarin op tal van onderwerpen de eenheid ver te zoeken is.

Schouten

De nieuwe minister van Landbouw zal een zwaargewicht moeten zijn, die het klappen van de zweep kent. Voorlopig wordt de portefeuille waargenomen door Carola Schouten, de voorganger van Staghouwer, die nu minister voor Armoedebeleid is.

Zij kent de problematiek heel goed en onderhandelde in de vorige kabinetsperiode uitgebreid met alle partijen over de stikstofaanpak. Maar ingewijden zeggen dat de kans heel klein is dat zij definitief terugkeert op haar oude stek.