'Na kortsluiting Flevoland ging er van alles mis'

Enorme schade aan het spoor, het treinverkeer stilgelegd, afgesloten wegen, rokende hoogspanningslijnen en dan is er ook nog schade bij particulieren: verontrustende taferelen in Flevoland vandaag. De gevolgen van deze grote stroomstoring zijn uniek en zoiets zou door alle beveiligingssystemen bijna niet moeten kunnen, zegt Han Slootweg, hoogleraar electrical engineering aan de TU Eindhoven.

Alles in hoogspanningsstations waar stroom doorheen gaat is goed geïsoleerd. Hoogspanningslijnen en andere elektrische componenten zijn geïsoleerd met kunststof en porselein. Toch kan het voorkomen dat een onderdeel dat onder spanning staat, in contact komt met de aarde. Dan ontstaat er een kortsluiting.

Bij een kortsluiting kan de stroomsterkte oplopen tot wel vijf tot tien keer de normale waarde, legt Slootweg uit, en de warmte in de kabels kan dan van minder dan 100 graden tot een veelvoud daarvan gaan. "En dan beginnen ze te roken. Dat is wat we vandaag in Flevoland hebben gezien."

Alleen zou dat helemaal niet mogen gebeuren. "Er wordt voortdurend aan het stroomnet gewerkt en 99 van de 100 keer gaat het goed", zegt Slootweg. "Er komt ook wel vaker kortsluiting voor, maar net als thuis de aardlekschakelaar alles uitschakelt bij kortsluiting, gebeurt dat op grotere schaal ook in zo'n hoogspanningsstation, en dat gaat binnen tienden van seconden."

Dat lijkt deze keer niet te zijn gebeurd, en een tweede back-upsysteem dat vervolgens onmiddellijk in actie had moeten komen, liet het ook afweten. En dat is wel uitzonderlijk, volgens de specialist van de TU/e.

Op een video is te zien dat de draden snel heet worden en doorzakken:

Op hoogspanningsnet.com, een website van geïnteresseerden in het stroomnet, wordt eveneens geconstateerd dat een vermogensschakelaar die binnen 0,040 seconden had moeten ingrijpen, waarschijnlijk niet heeft gewerkt. Mogelijk is de kortsluiting zelfs helemaal niet opgemerkt door het beveiligingssysteem.

Er wordt op de stroomsite gespeculeerd over een probleem op dezelfde hoogspanningslijn vorig jaar, toen een valwind vier elektriciteitsmasten omver blies. Bij het aansluiten van een tijdelijke noodlijn zou iets gebeurd kunnen zijn met de instellingen, maar het is maar de vraag of dat er echt iets mee te maken heeft.

Slootweg benadrukt dat het nog te vroeg is om er iets over te zeggen. "Onderzoek zal moeten uitwijzen hoe dit zo mis heeft kunnen gaan."

Netbeheerder Tennet wist de stroom uiteindelijk wel af te schakelen, maar niet voordat stroomleidingen omlaag begonnen te hangen en er meerdere branden ontstonden.

Het had nog erger kunnen zijn als de stroomkabels echt waren doorgebrand. "Dat zou uiteindelijk wel zijn gebeurd", verzekert Slootweg. "De draden bestaan uit staal en aluminium, en aluminium heeft een smeltpunt van 700 graden. Daar is het onder gebleven."

De schade is wel zo groot dat het een tijd en behoorlijk wat geld gaat kosten om te repareren, verwacht hij. Ook de infrastructuur van de spoorwegen is geraakt, en volgens ProRail is de schade aanzienlijk. "Het ligt eraan hoe zwaar de kabels beschadigd zijn, maar de kans is groot dat ze moeten worden vervangen. Ook langs het spoor kan van alles kapot zijn gegaan."