'Dwang bij anticonceptie kwetsbare vrouwen schendt mensenrechten'

De advocaat-generaal bij de Hoge Raad vindt het ongewenst dat kwetsbare vrouwen door de rechter kunnen worden gedwongen tot anticonceptie. In een advies noemt de belangrijkste adviseur van het hoogste rechtsorgaan dat in strijd met het recht op zelfbeschikking.

Sinds begin 2020 de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg van kracht werd, gebruiken rechters die wet om vrouwen tot anticonceptie te dwingen door bijvoorbeeld een spiraaltje of prikpil. Voorstanders noemen dat een middel om leed te voorkomen.

"Sommige kinderen hebben het recht om niet geboren te worden", redeneerde Hugo de Jonge toen hij, nog als Rotterdamse wethouder, het debat in 2016 aanzwengelde. Oud-kinderrechter Cees de Groot sprak van een buitengewoon heugelijke ontwikkeling. "Zo'n kind heeft er ook niets aan als het geboren wordt, geen band met de moeder kan ontwikkelen en meteen ergens wordt geplaatst."

'Pijnlijk en schadelijk'

Bij de eerste vrouw die een rechter tot anticonceptie dwong, waren al vier kinderen onder toezicht geplaatst vanwege haar schizo-affectieve stoornis. De rechter redeneerde dat het pijnlijk en schadelijk voor de vrouw zou zijn als ze dat weer zou meemaken.

Advocaat-generaal Lückers merkt echter op dat meerdere rechters een verzoek voor verplichte anticonceptie hebben afgewezen. "Door de rechtbanken wordt dus verschillend gedacht over de vraag of verplichte anticonceptie onder de werking van de nieuwe wet valt."

Lückers stelt dat de regeling indruist tegen internationale verdragen die het recht op zelfbeschikking en lichamelijke integriteit garanderen. Hoewel het Europese Hof voor de Rechten van de Mens nog nooit een uitspraak over tijdelijke anticonceptie heeft gedaan, noemde het in eerdere uitspraken gedwongen sterilisatie in strijd met mensenrechten.

'Nieuwe wet nodig'

Bovendien veroorzaakt de maatregel rechtsongelijkheid, omdat die alleen mag worden toegepast op mensen die vanwege psychische problemen onder de WVGG vallen. "Andere mensen bij wie verplichte anticonceptie om even goede redenen zou kunnen worden toegepast, kunnen niet worden bereikt", merkt Lückers op in haar advies.

Het argument dat de regel niet-verwekte kinderen beschermt, is volgens Lückers niet voldoende. Alleen als de gezondheid van een vrouw zelf in gevaar komt, kan er onder de noemer van verplichte medicatie ruimte zijn voor gedwongen anticonceptie. In een andere situatie is volgens Lückers nieuwe wetgeving nodig.

Een advies van de advocaat-generaal geldt als zwaarwegend in de besluitvorming van de Hoge Raad. Het is echter aan de rechters zelf om een eindoordeel te vellen. Wanneer dat gebeurt, is nog niet duidelijk.