Uitspraken Hoekstra vallen goed bij CDA'ers, maar 'het is ook riskant'

• Barbara Terlingen

  redacteur Politiek

Rijdend door het Groningse landschap wordt hij deze zomer af en toe overvallen door droefheid. De protestborden, de omgekeerde vlaggen: niet eerder in zijn acht jaar als CDA-Statenlid heeft Robert de Wit op zo veel plekken woede gezien. De aardbevingen, gasproblemen, onrust bij Ter Apel, oplopende energiekosten en nu ook het stikstofbeleid. Bijna dagelijks vraagt De Wit zich af of de Haagse politiek wel doorheeft wat het met de mensen in het land en in 'zijn' provincie Groningen doet.

Maar de uitspraken van vicepremier en CDA-partijleider Hoekstra gisteren hebben hem doen opveren. "Dat de stikstofdoelen in 2030 niet heilig zijn, we niet alleen moeten kijken naar de kritische depositiewaarde, maar samen met de sectoren ook naar andere vernieuwingen, daar gaat het om." Volgens De Wit zijn de woorden van Hoekstra dan ook hard nodig. "Hij geeft mensen het gevoel dat er geluisterd wordt."

De Rotterdamse fractievoorzitter René Segers is ook blij met "de stevige mening" van zijn partijleider, maar begrijpt de ontstane woede in de landelijke coalitie na de ommedraai van Hoekstra ook. "Als vicepremier is het discutabel. Omdat je zelf onderdeel bent van een coalitie die afspraken met elkaar heeft gemaakt."

Inhoud vs. timing

Wie zijn oor te luister legt bij de lokale en provinciale CDA-afdelingen hoort vooral instemming met de inhoud van Hoekstra's verhaal. Zo zegt voormalig Kamerlid en vertrekkend provinciaal politicus Eddy van Hijum in de Stentor dat er "nu eindelijk eens naar de regio geluisterd wordt", nadat het kabinet er volgens hem "eerst in was geslaagd om zelfs de meest welwillende boeren tegen zich in het harnas te jagen".

In Den Haag spreekt fractievoorzitter Kavish Partiman van een benadering "die partijen nu wellicht bij elkaar kan brengen in een zeer gepolariseerd landschap. Dat past helemaal bij het CDA als anti-polarisatiepartij".

Positief over de inhoud dus, maar de timing is volgens sommigen een ander verhaal. Volgens fractievoorzitter Ton ten Vergert uit Enschede kan het signaal van Hoekstra ook weleens te laat komen. "Mensen voelen zich onbegrepen, niet gehoord en haken af."

Vertrokken leden

Uit een rondgang van de NOS blijkt dat dat voor meer CDA'ers geldt. Meerdere leden - van wie een deel tot voor kort nog actief - zijn inmiddels weg en laten weten dat ze geen behoefte hebben om te reageren. De Leidenaar Joost Bleijie -jarenlang raadslid - licht zijn vertrek wel toe. De onvrede over de koers, de behandeling van Pieter Omtzigt, de mondkapjesdeal en de omgang met boeren brachten hem tot dat besluit. "Ik wist op een gegeven moment niet meer waarom ik lid was van het CDA."

De move van Hoekstra komt wat Bleijie betreft te laat. En hij denkt dat meer vertrokken CDA-leden en -stemmers dat vinden. "Het leed is al geleden, de mensen zijn vertrokken." Volgens Bleijie zal de BoerBurgerBeweging met name in het noorden, oosten en zuiden profiteren van de leegloop.

Het Groningse Statenlid De Wit blijft optimistisch: "De communicatie over de stikstofaanpak heeft mensen inderdaad angst aangejaagd. Herstel van vertrouwen is nu van belang en daaraan draagt Hoekstra met zijn boodschap bij."

Had de CDA-leider dan niet veel eerder zijn geluid moeten laten horen? Het proces is immers al lang gaande en het CDA heeft in een coalitieakkoord de doelen onderschreven. "Het gaat niet alleen om de doelen, maar ook om hoe ze gepresenteerd worden", werpt De Wit tegen. "In dit geval zijn ze eenzijdig en zonder perspectief over één sector uitgestrooid. Dat verdient op zijn zachtst gezegd niet de schoonheidsprijs."

Maar heeft Hoekstra echt iets te bieden? Minister Van der Wal legt al maanden uit waarom de doelen wél van groot belang zijn en er geen tijd meer te verliezen is. Ze benadrukt dat er geen andere optie is: als de natuur niet herstelt, zullen rechters geen (bouw-)vergunningen meer goedkeuren. De Wit denkt dat een bredere blik kan helpen. "Alleen het terugbrengen van de veestapel is niet de oplossing. Neem de tijd en ga samen met de sectoren aan de slag."

Riskant

Het opgestapte Leidse raadslid Bleijie ziet een risico in de situatie. Voor de partij, maar ook voor de coalitie. "Dit soort draaien zijn een opmaat voor gedoe en ruzie. Eerst vervreemdt het CDA zich van de achterban door in dit kabinet te gaan zitten en maakt het deze desastreuze afspraken. En nu het electorale leed geleden is, komt Hoekstra met hangende pootjes van de afspraken terug." Bleijie betwijfelt of Hoekstra hiermee iets wint. "Door aan de afspraken te tornen, raken Hoekstra en het CDA de weinige 'vrienden' die ze nog hebben ook kwijt. Namelijk de vrienden in het kabinet."

Rotterdammer René Segers denkt dat risico's nemen soms nodig is. "Politiek is niet voor bange mensen. Risico of niet, het doet niets af aan het feit dat Hoekstra de ramkoers en de impasse wil doorbreken."

Statenlid De Wit is het daarmee eens. "Ik begrijp het schokeffect van de uitspraken, maar het gaat helpen bij het besef dat er echt iets moet gebeuren. Mensen zijn het vertrouwen in de politiek kwijt, ik merk dat hier in Groningen iedere dag. Dat raakt niet alleen het CDA, dit gaat veel verder. Misschien gaan we Hoekstra met zijn allen nog wel heel dankbaar zijn voor deze opening."