Vandaag kans op verstoorde navigatie en communicatiemiddelen door geomagnetische stormen

De aarde wordt vandaag mogelijk getroffen door een geomagnetische storm. Hierdoor kunnen navigatie- en communicatiemiddelen verstoord raken. In februari verloor SpaceX al veertig net gelanceerde satellieten door zo'n zonnestorm.

Ook in de ruimte zijn er 'weersverschijnselen'. "Er waait gas in de ruimte met een snelheid van meer dan honderden meters per seconde," vertelt Michiel Brentjens, radio-astronoom bij Astron. "Die snelheid varieert, maar is veel sneller dan op aarde. Er vinden explosies plaats op de zon en morgen komen we in een snelle windstroming die van de zon afkomt. Daardoor komen er morgen waarschijnlijk schokgolven bij de aarde aan en kunnen er zogeheten geomagnetische stormen ontstaan."

De afgelopen jaren was de zon minder actief en kalm, zegt Brentjens. "Toen waren deze stormen dus zeldzaam, maar naar verwachting is de zon rond 2025 en 2026 heel actief waardoor er meer ontploffingen zijn. Dat betekent dat er meer geomagnetische stormen zijn waar af en toe een grote bij zal zitten."

"Er is een mogelijkheid dat bij communicatiemiddelen van militairen of van scheep- en luchtvaart verbindingen wegvallen of niet tot stand kunnen komen voor een beperkte tijd." Ook kan de gps minder precies worden. "De gps zal dan niet totaal wegvallen, maar het lijkt of je naast de weg rijdt terwijl je wel op de weg bent." Brentjens acht de kans klein dat dit morgen gebeurt, maar vindt het belangrijk om hierop voorbereid te zijn.

Heftig ruimteweer

Bij heftiger ruimteweer, dat de komende jaren zou kunnen voorkomen, kunnen navigatie- en communicatiemiddelen volledig wegvallen voor een groot deel van de dag. Ook kan het aardmagneetveld bij heftiger ruimteweer verstoord raken door schokgolven die van de zon komen. Onze elektriciteitsnetwerken kunnen dan als dynamo gaan werken en zelf stroom opwekken."

Daar zijn de elektriciteitsnetwerken echter niet voor ontworpen. In 1989 is dit in Canada gebeurd en zijn de hoofdtransformatoren door overbelasting gesmolten. "Deze transformatoren moesten toen te veel stroom verwerken."

Naar verwachting zal dit in Nederland de komende jaren niet gebeuren. "Dit komt doordat Nederland relatief zuidelijk is gelegen. Scandinavische landen zijn daar veel gevoeliger voor."

Lastig te voorspellen

Het voorspellen van ruimteweer is nog een stuk lastiger dan dat van het weer op aarde. "Weerstations hebben we overal verspreid in onze dampkring. Dus we kunnen continu onze modellen updaten en controleren." Dit is niet het geval bij ruimteweer, want er is nog geen weerstation tussen de aarde en de zon."

Er wordt momenteel in Drenthe geprobeerd om met een LOFAR-radiotelescoop verbeterde voorspellingen te maken.