Frans kerkje huisvest al 200 jaar schilderij Rembrandt, vrijwel onbewaakt
Een schilderij van Rembrandt heeft zo'n 200 jaar vrijwel onbewaakt in een klein kerkje in Zuid-Frankrijk gehangen. Sinds kort wordt het werk serieus beveiligd.
Het gaat om Christus aan het kruis, een werk van ongeveer een meter hoog dat in 1631 geschilderd werd door de Hollandse meester. Het schilderij is volgens berichten in de Franse pers miljoenen euro's waard.
In 1804 werd het werk gekocht door een Franse legerofficier. Hij wist niet dat het om een Rembrandt ging. De militair schonk het schilderij een jaar later aan de kerk van zijn geboortestad, Le Mas d'Agenais, ten zuidoosten van Bordeaux. Daar is het sindsdien te zien, zonder dat er veel ruchtbaarheid aan werd gegeven.
RHL 1631
In 1959 werden op het kunstwerk de initialen van Rembrandt en een jaartal ontdekt: 'RHL 1631'. RHL staat voor Rembrandt Harmenszoon van Leiden. Toen is officieel vastgesteld dat de Nederlandse schilder de maker was.
Tussen 1805 en 2002 was de bescherming van het schilderij in de kerk "primitief", zegt het gemeentebestuur van Le Mas d'Agenais. "Er was lange tijd zelfs helemaal geen bescherming", beaamt gemeenteraadslid Arnaud Petit. "Daarna is een alarm aangelegd en werd er een kist omheen gebouwd met glas. Maar de glasplaat liet los."
In 2016 werd de Rembrandt daarom naar een opslagplaats in de kathedraal van Bordeaux gebracht. In de kerk van Le Mas d'Agenais werd een speciaal beveiligde kist van hout, staal en glas gemaakt. Die is nu aangebracht en Christus aan het kruis is er voor het eerst na zes jaar weer te zien. Publiek mag zeven dagen in de week naar binnen.
"Het is onder kenners een bekend schilderij van Rembrandt", zegt David de Witt, conservator van het Rembrandthuis in Amsterdam. "Voor zover ik weet is het de enige Rembrandt die niet in een museum hangt of deel uitmaakt van de collectie van een privéverzamelaar."
De Witt heeft de nieuwe bekisting nog niet gezien, maar kent de zorgen uit het verleden. "Die Franse kerk was niet beveiligd. Iedereen kon gewoon dicht bij het schilderij komen. Je hoopt dan maar dat zo'n belangrijk kunstwerk van zo'n belangrijke schilder ongedeerd blijft."
Gestolen
Die zorgen zijn er ook in Frankrijk. Volgens het ministerie van Cultuur hangen in de ruim 40.000 kerken en kathedralen verspreid over het land zo'n 270 zeer waardevolle kunstschatten, zowel artistieke als religieuze.
Per jaar worden tussen de 80 en 150 objecten uit kerken gestolen. Meestal gaat het om gelegenheidsdieven die kleinere voorwerpen meenemen.
In juni van dit jaar werd uit de kathedraal in het Noord-Franse Fécamp een relikwie gestolen met - naar men zegt - het bloed van Jezus. Die werd later teruggebracht naar de Nederlandse kunstdetective Arthur Brand. In de kathedraal van Nantes werd in 2020 bij een grote brand een beroemd schilderij van Hippolyte Flandrin verwoest.
Toegangspoortjes of camerabewaking
"Kerken zijn open, slecht beveiligd, een makkelijk doelwit voor dieven én ook kwetsbaar voor brand en overstromingen", schreef advocaat en kunstkenner Julien Anfruns al in 2020 in een open brief. Hij pleitte voor een betere bescherming van kerkelijke kunstschatten, met de overheid als initiatiefnemer.
Dat is tot op heden niet gebeurd. Afgelopen maand presenteerde een werkgroep van de Franse senaat een rapport over Franse monumenten. Ook daarin wordt gepleit voor betere maatregelen tegen onder meer diefstal in kerken. Deskundigen pleiten bijvoorbeeld voor toegangspoortjes of camerabewaking.
"Onze Rembrandt is na ruim 200 jaar nu echt in veilige handen", zegt Arnaud Petit die namens het gemeentebestuur van Le Mas d'Agenais over het schilderij gaat. "In de kerk zelf hangen bewakingscamera's. De kast waar het schilderij in hangt is zo sterk als een kluis én brandbestendig. Geloof me: deze Rembrandt was echt niet teruggekeerd in onze kerk als het niet 100 procent veilig was."
