Waarom is nog een coronaprik nodig? Vragen over de nieuwe vaccinatieronde

Dit najaar kan iedereen vanaf 12 jaar een herhaalprik krijgen tegen het coronavirus, maakte minister Kuipers van Volksgezondheid gisteren bekend. Een aantal veelgestelde vragen.

Waarom is deze nieuwe vaccinatieronde nodig?

Minister Kuipers schrijft aan de Tweede Kamer dat hij vooral heeft geluisterd naar het advies van het OMT-V. Deze groep experts valt onder het Centrum Infectieziektebestrijding, geleid door Jaap van Dissel, en adviseert het kabinet over vaccinaties. In het advies schrijven de deskundigen dat ze dit najaar een nieuwe besmettingsgolf verwachten. Daarbij wordt rekening gehouden met mogelijke nieuwe varianten van het coronavirus, het seizoenseffect (met kouder weer zitten we meer binnen, waardoor we elkaar makkelijker besmetten) en de afgenomen werkzaamheid van eerdere coronaprikken.

Voor 60-plussers en kwetsbare mensen leidt een nieuwe vaccinatie tot een kleinere kans om ernstig ziek te worden of te overlijden. Het vaccineren van de 12-plussers moet er vooral toe leiden dat er niet te veel mensen tegelijk ziek worden, waardoor er te weinig personeel inzetbaar is om bijvoorbeeld het onderwijs of de economie draaiend te houden.

Vorig jaar werd de boostercampagne pas in het najaar opgestart, toen het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames al hard opliep. Vaccinoloog Ben van der Zeijst is niet verrast dat het kabinet dit jaar eerder ingrijpt. "Als je nu de plannen niet klaar hebt, dan sta je in september niet klaar om de vaccins toe te dienen." Volgens hem liep het kabinet de afgelopen jaren te vaak achter de feiten aan en ging het uit van het meest gunstige scenario. "Nu zijn ze op tijd en houden ze rekening met meerdere scenario's."

Ook epidemioloog Alma Tostmann van het Radboudumc in Nijmegen vindt het een logisch besluit. "Als de vaccinatiecampagne afgelopen winter sneller op gang was gekomen, dan had ons dat veel ellende kunnen besparen."

Hoe gaat de vaccinatiecampagne eruit zien?

Vanaf de tweede helft van september gaan de eerste prikken naar 60-plussers en mensen onder de 60 die jaarlijks in aanmerking komen voor de griepprik. Zorgmedewerkers die contact hebben met patiënten worden in deze eerste ronde ook al uitgenodigd. Afhankelijk van de situatie worden deze prikken gezet op de vaccinatielocaties van de GGD, door mobiele GGD-prikteams of in zorginstellingen door de eigen medische dienst.

Na deze groep zijn alle andere 12-plussers aan de beurt. Een belangrijk verschil met de eerdere vaccinatierondes is dat iedereen van deze groep tegelijk een afspraak kan maken en dat het geboortejaar dus niet meer de volgorde bepaalt.

De meeste vaccinaties zijn op de 84 vaste priklocaties van de GGD. "Die liggen verspreid door heel Nederland. Van de RAI in Amsterdam, tot de Brabanthallen in Den Bosch en de skihal in Terneuzen", zegt een woordvoerder van koepelorganisatie GGD GHOR.

Zijn er genoeg prikken en prikkers beschikbaar?

De GGD's verwachten vanaf 12 september 700.000 prikken per week te kunnen zetten. Daarvoor zijn 3600 prikkers nodig, 2500 callcentermedewerkers en 3600 overige medewerkers, onder wie artsen die toezicht houden op het vaccineren, beveiligers en verkeersregelaars.

Met het huidige personeelstekort is dat natuurlijk een uitdaging, zegt de woordvoerder. "Maar onze 25 regionale GGD's hebben al vroeg contact gelegd met de wervingsbureaus in hun gebied en die hebben toegezegd dat ze deze mensen kunnen leveren."

Hoelang het dan duurt om iedereen die dat wil in te enten, hangt natuurlijk af van de vaccinatiebereidheid en de daadwerkelijke opkomst. GGD GHOR verwacht dat zo'n 3,9 miljoen 60-plussers een prik willen. Voor de groep 12- tot 59-jarigen rekenen ze op 2 tot 5 miljoen vaccins.

Tot nu toe heeft 80,9 procent van de 12-plussers de eerste basisvaccinaties gekregen en 59,2 procent is ook geboosterd, staat op het coronadashboard van de Rijksoverheid.

Volgens epidemioloog Tostmann is het ook voor mensen die tot nu toe geen coronaprik hebben gehaald nuttig om zich te laten inenten. "Bij iedereen haalt het de harde rand van de klachten af. Daarnaast verklein je de kans dat je long covid oploopt."

Beschermen deze boosterprikken ook tegen de nieuwe coronavarianten?

Het is de bedoeling om in deze najaarsronde aangepaste vaccins te gebruiken. Moderna en BioNTech/Pfizer hebben vaccins ontwikkeld die beschermen tegen zowel het oorspronkelijke coronavirus uit Wuhan als de nieuwere omikronvarianten.

Deze zogeheten bivalente vaccins bieden volgens vaccinoloog Van der Zeijst brede bescherming tegen corona. "Niet alleen tegen de virusstammen waarvoor ze zijn ontworpen, maar ook tegen andere varianten. Dat is gunstig, omdat de kans groot is dat de vaccins ook werken tegen varianten die de komende tijd opduiken." Hij gaat ervan uit dat de bivalente vaccins ook beschermen tegen variant BA.2.75, ook wel centaurus genoemd, die in juli voor het eerst in Nederland opdook.

Minister Kuipers verwacht dat het Europees Geneesmiddelenbureau de nieuwe vaccins in september goedkeurt, net op tijd voor de vaccinatieronde dus. Mocht dat toch veel later worden, dan worden mogelijk alsnog de huidige vaccins gebruikt.

Gaat deze vaccinatieronde helpen tegen een winter met overvolle ziekenhuizen en lockdowns?

Epidemioloog Tostmann denkt dat het zeker effect zal hebben, vooral voor kwetsbare groepen die na een nieuwe prik veel minder kans hebben op ernstige ziekte of ziekenhuisopname. "Maar daarvoor is ook belangrijk dat er een campagne wordt gehouden over het nut van deze nieuwe vaccinatieronde. Ook is er meer voorlichting nodig over ventilatie, testen bij klachten en thuisblijven bij besmetting. Want alleen de vaccins zijn echt niet genoeg."

Van der Zeijst is vooral optimistisch als de nieuwe vaccins kunnen worden gebruikt. "Die beschermen niet alleen tegen ernstige ziekte of sterfte, maar kunnen ook de circulatie van het virus fors terugdringen."

Of het genoeg is om de druk op de ziekenhuizen komende winter beheersbaar te houden, blijft afwachten. Tostmann sluit niet uit dat mondkapjes of thuiswerken toch nodig zijn. "Dat zijn relatief lichte maatregelen, die hopelijk kunnen voorkomen dat de zwaarste maatregel van de lockdown nodig is. Het is daarom slim als het kabinet niet opnieuw te lang wacht met maatregelen als dat nodig is."