Duitsland zet vol in op kolen, maar vooral transport blijkt knelpunt
"De grootste energiecrisis van Duitsland." Zo noemt de Duitse minister Habeck (Economische Zaken, Groenen) de situatie die is ontstaan door de afhankelijkheid van Russisch gas. Het land zoekt, met een dreigend gastekort in de winter en de mogelijke gevolgen voor industrie en huishoudens, naarstig naar andere energiebronnen. Een daarvan: kolen.
Maar de enorme vraag naar kolen leidt tot nieuwe problemen. Een paar nieuwsberichten van deze week:
- Vervoer over water wordt bemoeilijkt door de lage waterstanden in onder meer de Rijn en de Donau. Nu door droogte de waterstanden laag zijn, mogen schepen maar voor 50 procent worden beladen. Dat maakt transporten duurder.
- Bijkomend probleem is een tekort aan schepen. Een deel van de Duitse binnenvaartvloot wordt al ingezet om graan uit Oekraïne naar Europa te brengen. Dat heeft de capaciteit binnen Duitsland verminderd, zei een brancheorganisatie eerder tegen de ARD.
- Er is ook een tekort aan geschikte treinwagons om kolen per spoor te vervoeren. Een branchevereniging zegt in een Duits vakblad dat alles wat kan rijden al wordt ingezet en dat extra wagons niet zomaar "uit de hoge hoed kunnen komen". De levertijd voor nieuwe wagons bedraagt 9 tot 12 maanden en is voor de korte termijn dus geen oplossing.
- Daar komt bij dat het spoornet overbelast is. Minister Habeck wil garanties voor een stabiel vervoer van kolen, om de energieproductie veilig te stellen. Mogelijk moet op termijn gekozen worden welke treinen voorrang krijgen: die met kolen, of die met andere goederen of reizigers.
- Vanaf komende maandag voert Duitsland geen steenkool uit Rusland meer in; andere exportlanden gaan meer leveren.
De vraag naar kolen heeft dus alles te maken met de gascrisis. In 2020 kwam nog 55 procent van het gas dat Duitsland importeerde uit Rusland. Inmiddels zijn de gasleveringen van Rusland aan Duitsland ingestort. Via de belangrijke Nord Stream 1-pijpleiding stroomt sinds woensdag nog maar 20 procent van de maximale hoeveelheid. De regering zet nu alles op alles om alternatieven te vinden en onafhankelijk te worden van Russische gasimporten, zodat die gestopt kunnen worden.
In deze grafiek zie je dat landen als Duitsland en Italië relatief veel Russisch gas verbruiken:
Habeck zegt dat de afhankelijkheid van Rusland decennialang heeft kunnen groeien, met instemming van politiek en bedrijfsleven. Nu moet die in korte tijd worden beëindigd. Op de langere termijn denkt de minister aan waterstof en wind- en zonne-energie als alternatieven voor gas. "Maar eerst moeten we door deze winter komen."
Opstarten kolencentrales
Om energietekorten te voorkomen besloot de Duitse regering begin juli om al afgeschakelde kolencentrales nieuw leven in te blazen, of uit hun 'reservestand' te halen. Maar ook dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Omdat Duitsland in 2030 helemaal af wil zijn van kolen, hadden energiebedrijven zich ingesteld op het einde van het kolentijdperk en de capaciteit verminderd.
In de krant Sächsische Zeitung zegt het energiebedrijf dat het een stilgelegd deel van de bruinkoolcentrale Jänschwalde in Brandenburg gaat reactiveren en dat de centrale daarvoor wordt klaargestoomd. Ook wordt er proefgedraaid. Om voor langere tijd stroom op te wekken zijn zo'n 200 mensen nodig. Die worden nu gezocht.
De aanvoer van kolen lijkt hier minder een probleem, omdat in de buurt bruinkool wordt gewonnen. Wel voldoet de centrale door aangescherpte regelgeving niet meer aan de milieu-eisen. Zo is de stikstofuitstoot nu te hoog. Exploitant Leag wil dat er voor de centrale een uitzondering wordt gemaakt. Het deelstaatministerie dat daarover moet beslissen, zegt tegen de krant dat eind september een besluit wordt genomen.
Schepje erbovenop
Op andere plekken is de kolenaanvoer dus wel een hindernis. Alleen al voor één steenkoolcentrale in de deelstaat Saarland zijn per week 26 kolentreinen met ieder 2800 ton kolen nodig, zegt de exploitant tegen Duitse media. Die weet nog niet of dat haalbaar is.
Hoe groot de uitdagingen ook zijn, Habeck wil doorpakken. Na het Europese akkoord over een gasbesparing van 15 procent, zei hij dat Duitsland er nog een schepje bovenop moet doen. Of dat lukt, hangt ook af van de temperaturen in de winter, zei hij erbij.