Ministerie deelde vroege RIVM-memo over vastlopen zorg niet met ziekenhuizen
Ziekenhuizen zouden bij een uitbraak van het coronavirus in alle gevallen overbelast raken. Dat was bij het RIVM al duidelijk voordat de eerste coronapatiënt in Nederland was. Maar ziekenhuizen zijn daar toen door het ministerie van Volksgezondheid niet voor gewaarschuwd, en konden zich op dat moment dus ook nog niet voorbereiden op de impact van de coronacrisis. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS.
Verschillende deskundigen, onder wie Diederik Gommers (Erasmus MC en destijds voorzitter van de intensivecareartsen), Bart Berden (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis) en Jan Kluytmans (UMC Utrecht), zijn onaangenaam verrast en vinden het een gemiste kans dat de informatie destijds niet is gedeeld met ziekenhuizen. "Als we dit hadden geweten, hadden we een stuk eerder kunnen opschalen, dat zou veel stress hebben gescheeld", zegt Gommers bijvoorbeeld.
'Capaciteit is onvoldoende'
Het draait om een concept-memo die modelleurs van het RIVM op 9 februari 2020 stuurden aan het management. "In Nederland zijn ca. 37.000 ziekenhuisbedden, waaronder 1208 operationele IC-bedden. Deze capaciteit is onvoldoende", schrijven de modelleurs. "Voor de gehele range van schattingen van [de] mogelijke ernst (...) berekenen we dat de zorgvraag uitstijgt boven deze beschikbare capaciteit."
De memo is onlangs vrijgegeven door Volksgezondheid, nadat de NOS had ontdekt dat alle bijlagen van e-mails ontbraken in een pakket interne RIVM-documentatie uit februari 2020.
Het RIVM stelt dat deze informatie destijds is gedeeld met het ministerie. Volgens het instituut is het aan het ministerie om op basis van alle binnenkomende informatie te besluiten welke maatregelen genomen worden. Bijvoorbeeld om de ziekenhuizen bij voorbaat te waarschuwen.
Dit laatste is niet gebeurd. Het ministerie wil niet zeggen waarom niet. Ook over de rol van de RIVM-memo wil een woordvoerder niet uitweiden. "We zien geen reden om de route van deze specifieke memo verder uit te lopen, omdat verondersteld mag worden dat dit een van de scenario's is die destijds zijn besproken", zegt de woordvoerder.
Deskundigen spreken van een gemiste kans. Volgens toenmalig IC-chef Gommers is de memo niet besproken in de OMT-vergadering van 27 februari, waaraan ook het RIVM deelnam. "Als hier ook maar een deel van was besproken, had ik direct aan de bel getrokken. Uiteindelijk deed ik dat pas op 8 maart, toen ik een telefoontje kreeg van de Europese IC-vereniging."
Jan Kluytmans (nu UMC Utrecht, eerder Amphia in Breda) zegt "erg verbaasd" te zijn over de memo. Hij maakte begin maart 2020 eigen berekeningen over de verwachte druk op de Brabantse ziekenhuizen.
"Toen we die berekeningen aan het ministerie lieten zien, vielen ze daar van hun stoel", zegt Kluytmans.
Wat is gebeurd met de memo?
Bart Berden, bestuurder van het Elizabeth-Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg snapt niet dat de memo niet is gedeeld. Ook Amsterdam UMC-bestuurder Mark Kramer, als voorzitter van het Regionale Overleg Acute Zorg Noord Holland/Flevoland destijds intensief betrokken bij de crisisaanpak, is benieuwd over de bestuurlijke route van de memo.
"Voor mij is daarom de grote vraag op welk bureau bij het RIVM of het ministerie van VWS de formele gang van deze memo is gestokt en waarom dat is gebeurd", zegt Kramer. "Deze kennis had bij de veiligheidsregio's en de GGD GHOR ingebracht moeten worden. Die hadden dan tijdig zorgpartners, zoals ziekenhuizen in hun regio, kunnen betrekken bij voorbereidingen."
Volgens Berden had ook het patiëntenspreidingssysteem LCPS al eerder opgestart kunnen worden. "Ik had dit heel graag eerder geweten. Dan hadden we al kunnen opschalen en als zorginstellingen elkaar veel eerder hebben opgezocht. Ik had dan ook direct meer persoonlijke beschermingsmiddelen ingekocht. Nu gingen de vliegtuigen vol mondkapjes in februari nog naar China."
