Duitsland zoekt op G7 naar juiste houding tegenover China
Vanaf vandaag komen de leiders van bijna alle grootste economieën ter wereld samen voor de G7-top in een kasteel in Zuid-Duitsland. De tweede economie van de wereld, China, is als niet-democratie geen onderdeel van de top. Toch speelt het land een belangrijke rol, zeker voor Duitsland, waar de druk om onafhankelijker te worden van China groeit.
"Dit ben ik met mijn moeder en mijn zusje." De Oeigoer Haiyuer Kuerban zit thuis in Berlijn aan zijn eettafel en houdt een foto omhoog die hij altijd in zijn portemonnee met zich meedraagt. De foto is ongeveer zeventien jaar geleden genomen, kort voordat Kuerban vanuit de provincie Xinjiang naar Duitsland kwam. Sindsdien heeft hij hen niet meer gezien, ook telefonisch contact is moeizaam.
Zijn moeder verdween enkele jaren terug voor langere tijd van de radar, vertelt hij, en toen hij haar daarna weer kon spreken was ze veranderd, voorzichtiger. Hij vreest dat ze in de tussentijd gevangen is gezet, net zoals veel van zijn andere familieleden onder druk zijn gezet door de Chinese regering. Dat is lastig te controleren, maar komt wel overeen met verhalen van andere Oeigoeren en informatie over anderen die onlangs uitlekte in de 'Xinjiang files'.
Openlijk verzet
Kuerban denkt dat de Chinese regering zijn familie onder druk zet omdat hij zelf sinds dat hij in Duitsland is zich openlijk is gaan afzetten tegen de onderdrukking van Oeigoeren door de Chinese regering. Hij sloot zich bijvoorbeeld aan bij het World Uyguhr Congress, een belangenorganisatie met hoofdkantoor in Duitsland.
Tegelijk zag hij hoe de Duitse regering omging met China. "Politiek correct gezegd zijn we zeer gefrustreerd."
Hij kiest zijn woorden zorgvuldig, en benadrukt dat Duitsland wel altijd China op alle internationale platforms heeft aangesproken op de mensenrechtenschendingen. "Maar uiteindelijk gingen economische belangen altijd boven mensenrechten."
En dat heeft een verkeerd signaal aan de Chinese regering afgegeven, aldus Kuerban. Dat signaal, in zijn woorden: "Ja, het is erg wat u doet. Maar u kunt doen wat u wilt, zolang de handel maar doorgaat." Hij denkt dat China mede daardoor steeds verder durfde te gaan met de onderdrukking.
Duitse auto's voor de Chinese middenklasse
Duitsland heeft handel met China jarenlang gestimuleerd. Met name grote bedrijven in de chemie, elektronica en de auto-industrie konden goede zaken doen met goedkope arbeidskrachten. Duitse bedrijven konden hun producten steeds beter slijten aan de rijker wordende Chinese middenklasse. Alleen al tijdens het bondskanselierschap van Angela Merkel vervijfvoudigde de export naar China.
Voor enkele bedrijven zoals Volkswagen en Siemens is China een onmisbare markt geworden. Afgelopen jaar haalde Volkswagen daar 40 procent van alle omzet.
Vroeger werd Duitsland bewonderd om de handel met China, dat is nu medelijden geworden.
Maar inmiddels is de stemming in Duitsland aan het omslaan. Dat is vanwege de omstandigheden in Xinjiang, maar ook de situatie in Hongkong en de dreiging rond Taiwan spelen een rol. Critici die al langer zeggen dat Duitsland niet onafhankelijk genoeg reageert, krijgen meer bijval.
"Vroeger werd Duitsland bewonderd om de handel met China, dat is nu medelijden geworden", concludeert hoogleraar Heribert Dieter, die onlangs een studie schreef met de titel De onzekere toekomst van de Duits-Chinese relatie.
Ook de oorlog in Oekraïne speelt mee. Die legt pijnlijk bloot hoe de Duitse afhankelijkheid van Russisch gas de regering nu in de weg zit. En dat het Duitse idee van Wandel durch Handel, invloed door zakenbelangen, een oorlog niet kon voorkomen.
Volgens Dieter moeten we de afhankelijkheid van China ook niet overdrijven. "De Duitse auto-industrie heeft heel succesvol het beeld neergezet dat Duitsland zonder China niet overleven kan." Dat klopt niet, zegt hij. "Het zal voor enkele bedrijven lastig zijn, maar de Duitse economie als geheel overleeft het wel."
Geen garanties meer voor Volkswagen
Waar zeker de Duitse regering vorig jaar bij de G7-top nog terughoudend reageerde op de oproep van de Amerikaanse president Biden om een blok te vormen tegen China, lijkt de huidige regering minder voorzichtig.
Kort na het begin van de oorlog stelde minister Baerbock van Buitenlandse Zaken: "We kunnen alleen onafhankelijk optreden als we niet compleet afhankelijk van anderen zijn." Gevolgd door de aankondiging: "We hebben niet alleen een nieuwe veiligheidsstrategie nodig, maar ook een nieuwe China-strategie."
Een eerste signaal is al afgegeven. Kortgeleden ontving Volkswagen voor het eerst geen overheidsgarantie voor een investering in zijn Chinese fabrieken. De reden: de mensenrechtensituatie in het land. Op vragen van de NOS hierover heeft Volkswagen niet gereageerd.
De Oeigoer Kuerban ziet in elk geval een opgave voor wat hij noemt de "westerse democratische landen die mensenrechten hoog in het vaandel dragen". Die afhankelijkheid van China verminderen kunnen ze volgens hem alleen samen.
