Wel bij de EU willen, niet bij de EU mogen: de onvervulde wens van veel Georgiërs

• Liedeke Morssinkhof

  redacteur Buitenland

Met overslaande stem staat Shota Dighmelashvili maandagavond op een podium in de grootste straat van de Georgische hoofdstad Tbilisi. "We staan hier voor een Europese toekomst, we willen ons land terugbrengen in zijn Europese huis!", schreeuwt de leider van de pro-Europese burgerbeweging Home to Europe.

Tienduizenden mensen, volgens sommige bronnen meer dan 100.000, gaan die avond de straat op om te demonstreren voor het Georgische EU-lidmaatschap. Vanaf vandaag wordt daarover besloten op de EU-top in Brussel. Maar waar Oekraïne en Moldavië mogen rekenen op een status als kandidaat-lid van de EU, zijn de kansen voor Georgië klein. De Europese Commissie heeft vorige week al laten weten het Georgische kandidaat-lidmaatschap op dit moment niet te steunen. En dat steekt veel Georgiërs.

Zo ging het er maandagavond aan toe in Tbilisi:

Enigszins verrassend diende het land begin maart de aanvraag voor het EU-lidmaatschap in. Eerder was dat moment gepland voor 2024, maar de Russische invasie in Oekraïne maakte alles anders. Op 2 maart maakte Oekraïne formeel bekend lid te willen worden van de EU, Moldavië en Georgië volgden een dag later.

Angst voor Rusland

"Van oudsher voelt Georgië zich verbonden met Europa", zegt Dighmelashvili na de massabetoging van maandag tegen de NOS. "We zijn een christelijk land dat door de eeuwen heen altijd in contact heeft gestaan met Europa, door welk land of volk we op dat moment ook werden overheerst. Ook kregen we in 1921 een Europees geïnspireerde grondwet, waarin democratie was verankerd en waarin vrouwen en mannen beiden kiesrecht kregen."

Daarnaast speelt ook de angst voor Rusland een rol bij de wens van zo'n 80 procent van de Georgiërs om zo snel mogelijk EU-lid te worden, vertelt Vika Bukia, journalist bij de onafhankelijke Georgische zender TV Pirveli. "Sinds het begin van de oorlog zijn we echt in paniek. Wij weten wat het is als Rusland opeens binnenvalt, dat is hier in 2008 gebeurd. Onze toekomst ligt niet in een Russische invloedsfeer, maar in de EU."

Lange lijst voorwaarden

Dat ziet Brussel dus anders. Vorige week maakte de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, bekend het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne en Moldavië te steunen, maar niet dat van Georgië. Het land moet eerst aan een lijst aanvullende voorwaarden voldoen. Zo moet er een volledig onafhankelijke rechtspraak komen, moeten persvrijheid en lhbti-rechten worden gewaarborgd en moet de invloed van oligarchen drastisch worden ingeperkt.

Volgens Thomas de Waal, als Kaukasus-specialist verbonden aan denktank Carnegie Europe, zijn het vooral die oligarchen waardoor het EU-lidmaatschap voor Georgië voorlopig ver weg blijft. "Georgië liep lange tijd voor op Oekraïne en Moldavië bij het voldoen aan de Europese eisen", zegt hij. "Maar onder de huidige regering, die onder invloed staat van de miljardair Bidzina Ivanishvili (zijn totale vermogen vormt een derde van het Georgisch bruto nationaal product, red.) is daar de klad in gekomen. Zo wilde de regering zó graag de controle over de rechterlijke macht behouden, dat ze een beloofde lening van 75 miljoen euro van de EU verloor."

Het brengt de EU en Georgië volgens De Waal in een ingewikkelde balanceer-act: "De EU wil de aspiraties van Georgië graag belonen, ook als signaal naar Rusland. Maar dat geldt niet voor de koers die de Georgische regering vaart. De regering heeft op haar beurt wel belangstelling voor alle voordelen van EU-lidmaatschap, maar wil tegelijk niet dat haar machtspositie wordt aangetast. De EU houdt nog steeds van Georgië, maar de liefde hangt op dit moment wel af van het doorvoeren van bepaalde hervormingen."

Home to Europe-leider Dighmelashvili en journalist Bukia leggen de schuld van de kleine kans op het EU-lidmaatschap volledig bij de Georgische regering. Die is te bang de goede zakelijke contacten met Rusland kwijt te raken, stellen ze. "De deur naar Europa staat nú open, en wat doet de regering? Niets om aan de eisen van Europa tegemoet te komen", zegt Bukia. "Dan wil je het dus niet echt en verwacht je uiteindelijk meer van Rusland."

Dighmelashvili wil de hoop nog niet helemaal opgeven. Morgen gaan hij en zijn beweging opnieuw de straat op. "En dat zullen we blijven doen als het kandidaat-lidmaatschap niet wordt toegekend. Met vreedzaam protest willen we de Georgische regering richting Europa dwingen."