Metselaarstekens op Zeeuwse kerken onherstelbaar beschadigd na restauratie

In de gevel van meerdere kerken op Walcheren in Zeeland ontbreken na restauratie zogeheten metselaarstekens. Het gaat voornamelijk om van origine hervormde kerken. Rob Dreesens deed onderzoek naar de kerken en ontdekte dat de metselaarstekens in veel gevels waren verdwenen. Volgens hem is de schade groot en onherstelbaar. "Dit is dood- en doodzonde."

Metselaarstekens vormen een patroon dat tijdens het bouwen door metselaars in het metselwerk werd verwerkt. De tekens werden gemaakt van speciale bakstenen. Ze konden decoratief zijn, iets zegenen of bescherming bieden tegen bijvoorbeeld boze geesten of bliksem. In Nederland werden de metselaarstekens tot de zestiende eeuw gemaakt. Vanaf het begin van de reformatie verdween het gebruik.

In de muren van de Zeeuwse kerken werden de tekens gemaakt met stenen met een laagje glazuur. "Misbakseltjes noemden ze dat bij de bouw van die kerken", zegt amateurhistoricus Dreesens tegen Omroep Zeeland.

Hier dienden de metselaarstekens vroeger voor:

Dreesens vertelt dat er veel verschillende metselaarstekens bestaan. "Mensen konden in de Middeleeuwen niet lezen maar dankzij die tekens wisten mensen wat er bedoeld werd. Van een waarschuwing tot een zegening voor het land." De tekens waren op meerdere plekken te vinden. Van de zijkant van de kerk tot boven de ingang van de toren en zelfs bovenin naast het raam.

Dreesens is boos omdat er volgens hem wordt gerenoveerd en gerestaureerd zonder enige kennis van zaken. Het gaat om een tiental kerken in onder meer Oostkapelle, Domburg en Biggekerke, zo stelt hij.

Ook in het dorp Gapinge zijn metselaarstekens beschadigd geraakt. Hij laat een plek zien op de kerkmuur. Er is nog een lichte contour van een metselaarsteken te zien, maar de laagjes met glazuur zijn verwijderd.

"Ze hebben lopen schaven en schuren om het mooi strak te krijgen en daardoor zijn de tekens, die al sinds de bouw van de kerk in de muur zitten, helemaal verdwenen.", aldus Dreesens. "Het is cultuurhistorisch erfgoed. Het zijn zelfs Rijksmonumenten. Dit is niet uit te leggen."

'Draait allemaal om geld'

De stenen waar overheen geschuurd is, zijn onherstelbaar beschadigd. En daar komt bij dat bij veel kerken oude bakstenen zijn vervangen door nieuwe stenen. Volgens de amateurhistoricus is niet alleen de gemeente, maar ook de gemeenteraad verantwoordelijk.

"Zij hebben ingestemd met renovatie dus leg maar uit hoe dit kan. Het draait allemaal om geld: wie kan dit het goedkoopst doen? Terwijl je met een beetje moeite gewoon originele stenen had kunnen vinden en het schaven had kunnen tegenhouden."

Gemeente erkent probleem

In een reactie laat een woordvoerder van de gemeente Veere, waar Gapinge onder valt, weten het met Dreesens eens te zijn. "Wij delen zijn mening dat we deze tekens moeten behouden. Dat betekent dat we bij toekomstige restauraties de betrokken partijen goed moeten informeren en instrueren."

De gemeente laat weten het verdwijnen van de tekens te zullen onderzoeken. "Wij vermoeden dat onbekendheid met het fenomeen hierin een rol heeft gespeeld."