De Jonge: kritische ambtenaren die geïntimideerd zijn kunnen zich melden

Ambtenaren die zijn geïntimideerd omdat ze kritiek hebben op de Omgevingswet kunnen zich melden. Dat zegt minister De Jonge voor Ruimtelijke Ordening. De ambtelijke leiding van zijn ministerie zal dan met hen in gesprek gaan.

"Ik heb gehoord dat er signalen zijn van onheuse bejegeningen en ik vind dat niet goed", zegt De Jonge. "Het gaat om gedragingen bij ons of vanuit andere ministeries. Dat wordt nu uitgezocht."

Eerste Kamerlid Saskia Kluit van GroenLinks hoorde de afgelopen anderhalf jaar van ambtenaren, softwareleveranciers en zzp'ers die bij de Omgevingswet zijn betrokken dat ze zijn geïntimideerd en zwaar onder druk zijn gezet. Kritiek op de invoering en uitvoerbaarheid van de Omgevingswet moesten ze naar eigen zeggen voor zich houden.

Het vakblad voor ambtenaren en bestuurders Binnenlands Bestuur sprak deze week met verschillende betrokkenen.

"Kun je goed liegen?", kreeg een ambtenaar te horen die een presentatie moest houden voor een Kamercommissie. Toen deze geen "mooiweerboodschap" wilde vertellen ging de presentatie naar een ander. Verder zouden ambtenaren die kritische artikelen op LinkedIn publiceren te horen krijgen dat ze "hun bek moeten houden".

Kluit informeerde de Eerste Kamer en minister De Jonge over de meldingen. Die zei toen zelf geen signalen te hebben ontvangen. Vandaag zegt De Jonge van twee specifieke klachten op de hoogte te zijn.

De secretaris-generaal van het ministerie heeft toegezegd gesprekken met betrokken ambtenaren te voeren. Kluit is tevreden over de manier waarop de minister met de meldingen omgaat.

Maar daarmee is het probleem van de Omgevingswet nog niet opgelost. Kluit ziet een vergelijking met de jeugdzorg, een ander groot project dat op het bordje van de gemeenten kwam te liggen en bepaald niet feilloos verloopt. "Er is te veel optimisme over wat gemeenten kunnen uitvoeren. Er zijn veel kleinere gemeenten. Die hebben niet voor al deze dossiers voldoende mensen, nog los van alle vacatures."

Kamerlid Omtzigt, die mede de toeslagenaffaire aan het licht bracht, ziet dat gevaar ook. "Als mensen onder druk gezet worden bij briefings, hoorzittingen (en dit is niet het eerste signaal), dan heb je foute informatie, neem je verkeerde wetten aan en krijg je slachtoffers en grote problemen in de rechtsstaat."

"Ambtenaren moeten vrij zijn om te waarschuwen", zegt PvdA-Kamerlid Arib. "Juist ook als de boodschap onwelgevallig is." SP-Kamerlid Beckerman: "Als dit klopt is het weer een dramatisch voorbeeld van hoe slechte wetten er met kunst- en vliegwerk doorheen worden gedrukt."

Eerste Kamerlid Nicolaï van de Partij voor de Dieren is een meldpunt begonnen.

De Jonge denkt niet dat er te gehaast wordt gehandeld. "Ik ben zelf degene geweest die heeft gezegd: laten we de tijd nemen." Hij stelde invoering van de wet uit, vlak nadat hij in januari was aangetreden in kabinet-Rutte IV. Hij blijft achter het doel van de wet staan: het samenvoegen van 26 andere, elkaar soms tegensprekende wetten.

Of de nieuwe invoeringsdatum van 1 januari 2023 gehaald gaat worden, is zeer de vraag. Softwareleveranciers waarschuwen dat zij ambtenaren tegenkomen die de achterliggende wetgeving nog niet begrijpen. Gemeenten zelf trekken al maanden aan de bel dat ze hun systemen nog niet op orde hebben en daardoor niet kunnen proefdraaien.

De Eerste Kamer wil nu eerst een advies van het ict-toetsingscollege over onder meer de uitvoerbaarheid.